Interpretacja Песнь 1 - Batushka

„Пеśn' 1” zespołu Batushka, otwierająca ich debiutancki album Litourgiya z 2015 roku, stanowi fascynujące i prowokacyjne wprowadzenie do świata, w którym black metal zderza się z estetyką i tekstami prawosławnej liturgii. To utwór, który od razu zanurza słuchacza w gęstą, mistyczną i zarazem mroczną atmosferę, będącą znakiem rozpoznawczym projektu. Tekst pieśni, napisany w staro-cerkiewno-słowiańskim, jest autentycznym fragmentem liturgii pogrzebowej, a konkretnie pierwszej ody Kanonu za umarłych (zwanego też Kanonem Umarłych lub Słowiańskim Oktoechosem), tradycyjnie śpiewanego podczas nabożeństw za zmarłych.

Utwór rozpoczyna się od nawiązania do historii Izraelitów: „Wodę przeszedł jak po suchym lądzie, / I egipskiego zła uniknąwszy, / Izraelita wołał: / Wyzwolicielowi i Bogu naszemu śpiewajmy”. Te słowa, symbolizujące wyzwolenie z niewoli i cudowne prowadzenie przez Boga, wprowadzają motyw zbawienia i boskiej interwencji. W kontekście black metalu takie otwarcie jest dwuznaczne. Z jednej strony może podkreślać potęgę bytu wyższego, z drugiej – poprzez agresywną formę muzyczną – podważać lub perwertować tradycyjny sens tych słów, nadając im ton rozpaczy, buntu lub bluźnierstwa.

Centralnym, powracającym motywem pieśni jest prośba „Dusze zmarłych sług Moich obdarz pokojem”. Ta żarliwa modlitwa za zmarłych jest sednem liturgicznego Kanonu i stanowi pomost między światem żywych a umarłych. W wykonaniu Batushki, z jej charakterystycznym, chóralnym śpiewem i gardłowym wokalem, nabiera ona niemalże makabrycznego wymiaru. Zamiast pocieszającej nadziei na wieczny odpoczynek, pojawia się tu echo beznadziei, a nawet potępienia, co doskonale wpisuje się w mroczną estetykę zespołu.

W dalszych fragmentach tekst odwołuje się do boskiej chwały: „Dziwny Ja jestem w świętych Moich, Ja Izraela”. To objawienie boskiej potęgi wśród wiernych, lub „duchowego Izraela”, podkreśla świętość i transcendencję. Kluczowym wersem, który pojawia się kilkukrotnie, jest również „Śmiercią śmierć, namiętnościami Namiętność…”. Jest to biblijna aluzja do zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią poprzez Jego własne cierpienie i śmierć na krzyżu – centralny dogmat chrześcijaństwa. W Litourgii Batushki te słowa mogą być interpretowane jako kontemplacja samej śmierci, jej wszechmocy, lub jako pokrętne odwrócenie sensu – zamiast zwycięstwa nad śmiercią, być może gloryfikacja jej nieuchronności i ostateczności.

Zespół Batushka jest znany z zachowania anonimowości, noszenia monastycznych szat i używania ikonografii, co wzmacnia misteryjny i rytualny charakter ich twórczości. Krzysztof Drabikowski, twórca projektu Batushka, podkreślał, że to on jest autorem muzyki, tekstów i koncepcji albumu Litourgiya, a cała otoczka miała na celu skupienie uwagi słuchaczy na muzyce i doświadczeniu, zamiast na tożsamości członków zespołu. Intencją było wykorzystanie prawosławnej liturgii jako tematu, raczej niż służenie konkretnemu celowi ideologicznemu, pozostawiając interpretację otwartą i niejednoznaczną. To właśnie ta celowa dwuznaczność sprawia, że teksty, choć dosłowne, w nowym kontekście nabierają zupełnie nowych barw – od głębokiej religijności, przez kontemplację mroku, aż po jawne bluźnierstwo.

W kontekście Litourgii, „Peśn' 1” jest zatem nie tylko pieśnią o zbawieniu i pamięci o zmarłych, ale staje się rytuałem – mszą odprawianą w czeluściach black metalu. Instrumentarium, w tym często wykorzystywane ośmiostrunowe gitary, oraz prawosławne chóry i archaiczny język cerkiewno-słowiański tworzą unikalne połączenie, które odróżnia Batushkę od innych zespołów ekstremalnego metalu. Słowa „Grzechy młodości wzgardziwszy i przewyższając grzechy, Ja zbawiłem, / Dawno zmarłych sług Moich z Moimi wybranymi policzyłem”, mówiące o boskim przebaczeniu i włączeniu zmarłych do grona wybranych, zestawione z surowym, często brutalnym brzmieniem, potęgują wrażenie niepokoju i grozy.

Album Litourgiya został przyjęty z dużym uznaniem, będąc uznawany za jeden z najlepszych debiutów na polskiej scenie ekstremalnej. Mimo późniejszych kontrowersji wokół nazwy zespołu i podziału na dwie frakcje (Krzysztof Drabikowski vs. Bartłomiej Krysiuk), oryginalna wizja Litourgii pozostaje nienaruszona. „Peśn' 1” jest kwintesencją tego, co Batushka osiągnęła na tym albumie: stworzenie przejmującego doświadczenia łączącego sacrum z profanum, światło z cieniem, modlitwę z dyskordią i mroczną ekstazą. To zaproszenie do mistycznego uniesienia lub upadku, w zależności od perspektywy słuchacza. Ostatecznie, jak to u Batushki bywa, to słuchacz musi samodzielnie zdecydować, czy słyszy nabożeństwo, czy czarną mszę.