Interpretacja Piłem w Spale, spałem w Pile - Artur Andrus

Utwór Artura Andrusa „Piłem w Spale, spałem w Pile” to błyskotliwa i dowcipna opowieść o ironii losu, dystansie do życia i wyśmiewaniu utartych schematów sukcesu. Piosenka, która ukazała się na bestsellerowej płycie „Myśliwiecka” w 2012 roku, szybko zyskała status kultowego hitu, zdobywając serca słuchaczy dzięki lekkości formy i głębokiemu, choć ukrytemu pod płaszczem absurdu, przesłaniu.

Na pierwszy rzut oka, piosenka przedstawia bohatera, który kontrastuje swoją egzystencję z życiem „dyrektorów i prezesów, łasych na sukcesy”. Podczas gdy inni dążą do zaszczytów i orderów, narrator z rozbrajającą szczerością stwierdza: „Piłem w Spale, spałem w Pile / I to jak na razie tyle!”. Ta fraza stała się znakiem rozpoznawczym utworu, symbolizującym swobodne podejście do życia, pozbawione gonitwy za materialnymi dobrami czy społecznym uznaniem. Spała i Piła to autentyczne polskie miejscowości, a ich zestawienie w tytule, z charakterystyczną dla Andrusa grą słów, buduje komiczny efekt. W jednym z wywiadów Artur Andrus przyznał, że tytułowy szlagwort wymyślił przejeżdżając przez Spałę, a reszta tekstu powstała spontanicznie, w zaledwie 20 minut, choć pomysł dojrzewał dwa lata. To świadczy o jego niezwykłym talencie do obserwacji i umiejętności przetworzenia codzienności w artystyczną formę. Sam autor podkreślał, że choć nie pił w Spale ani nie spał w Pile, piosenka przyniosła mu wiele anegdotycznych sytuacji, w tym zaproszenie od proboszcza z Piły, który zadeklarował mu nocleg i pomoc w „tym drugim”. Co więcej, w Pile posadzono nawet drzewko imienia tej piosenki.

Dystans do siebie narrator podkreśla również przez opis „znaku szczególnego” na ciele – „wytatuowanego jelenia”, który „ma rogi, gdzie ja mięśnie”, a „jak ja schudnę, to on wklęśnie!”. To humorystyczne przedstawienie własnej fizyczności i autoironia są typowe dla twórczości Artura Andrusa, który za pomocą subtelnego dowcipu potrafi komentować rzeczywistość. Odrzucając „zaszczyty, ordery, rauty, gale”, bohater deklaruje, że do szczęścia nie potrzeba mu „ani igrzysk, ani chleba”, co stanowi przewrotne odwołanie do rzymskiej maksymy "chleba i igrzysk" i jeszcze mocniej akcentuje jego nonkonformistyczną postawę.

Prawdziwy majstersztyk utworu Andrusa ujawnia się jednak w ostatniej zwrotce. Narrator, który wcześniej opisywał swoje życie jako beztroską eskapadę po prowincjonalnych miasteczkach, nagle wciela się w rolę zgorzkniałego krytyka młodego pokolenia: „A najgorsi to są młodzi / Świat przez młodych na psy schodzi / Żadnych marzeń, tylko pic”. Martwi się o swojego syna, studenta medycyny, który „nie osiągnął nic”. A czego konkretnie nie osiągnął? Ano tego, że „Nie pił w Spale, nie spał w Pile”. To genialne odwrócenie ról i oczekiwań jest kwintesencją andrusowego humoru. To, co dla narratora było brakiem osiągnięć w oczach społeczeństwa, nagle staje się wzorem do naśladowania dla jego potomka.

Piosenka zamyka się kolejnym zabawnym elementem – syn ma na kolanie „tatuowaną łanię”, która „Jak przykucnie, to jest hiena”. Okazuje się, że to nie przypadek, bowiem „W czasie studiów jego matka / Hienę miała na łopatkach”. Ten dowcipny finał podkreśla, że pewne „geny” (lub skłonności do nieszablonowego myślenia i artystycznej ekspresji) są dziedziczne, a buntowniczy duch, nawet jeśli przejawia się w innej formie, trwa przez pokolenia. Piosenka „Piłem w Spale, spałem w Pile” to zatem nie tylko hymn na cześć swobody i odrzucenia konwenansów, ale także inteligentna satyra na hipokryzję, zmienność wartości i ironię życiowych ambicji, podana w charakterystycznym dla Artura Andrusa, lekkim i melodyjnym stylu. Muzykę do utworu skomponował Włodzimierz Korcz. Piosenka była jednym z głównych przebojów promujących płytę „Myśliwiecka”, która osiągnęła status platynowej płyty i dotarła na pierwsze miejsce listy OLiS. Później ukazał się również album koncertowy o tytule „Piłem w Spale… I co dalej?”.