Interpretacja Pytasz Mnie - Andrzej Rosiewicz

Andrzej Rosiewicz w piosence „Pytasz Mnie” snuje liryczną opowieść o głębokiej, niematerialnej więzi z ojczyzną, stając w opozycji do pragmatycznego myślenia o emigracji. Utwór powstał w 1984 roku, podczas trasy koncertowej artysty po Wielkiej Brytanii, choć melodia zrodziła się w jego głowie już w 1977 roku. Był to czas po stanie wojennym, kiedy wielu Polaków borykało się z trudnościami i rozważało wyjazd z kraju w poszukiwaniu „lepszego życia”. Piosenka stała się odpowiedzią na często zadawane artyście pytania: „Panie Andrzejku, pan z pańskim talentem, pan powinien występować w amerykańskiej rewii, co pana w tej Polsce trzyma?”.

Początkowe strofy piosenki doskonale oddają ten dylemat. Podmiot liryczny relacjonuje słowa przyjaciela, który widzi nad Polską „szare mgły” i pyta, co właściwie trzyma go w kraju – czy to rodzina, czy dziewczyna. Te pytania symbolizują obiektywne trudności, beznadzieję i zachętę do opuszczenia ojczyzny na rzecz miejsc, gdzie „ludzie żyją lżej”. Przyjaciel przedstawia także obraz surowego klimatu – „krótki sierpień, długi grudzień” oraz „długie noce, krótkie dnie” – co można interpretować jako metaforę ciężkiego, często szarego życia w Polsce tamtych lat. Pada nawet bezpośrednia sugestia: „słuchaj stary jedno życie / spakuj rzeczy, wyjedź stąd”, podważając sens walki „tak pod górę, tak pod prąd”.

Odpowiedź podmiotu lirycznego jest jednak głęboko osadzona w sferze emocji i niematerialnych wartości. Nie są to konkretne argumenty ekonomiczne czy polityczne, lecz subtelne, zmysłowe doznania, które tworzą unikalny obraz Polski. To „szczególny kolor nieba”, „pszeniczny zapach chleba” czy „pochylone strzechy chat”. Podmiot liryczny odwołuje się do poczucia przynależności kształtowanego przez lata życia w tym miejscu – „tu przeżytych tyle lat”. Pojawiają się również pierwiastki duchowe i mistyczne, takie jak „przeznaczenie zapisane w gwiazdach” oraz ponadczasowe, niezmienne elementy polskiego krajobrazu i symboliki – „wiosenny zapach bzu” i „bociany, co wracają tu do gniazda”, co podkreśla naturalny cykl powrotów i przynależności. Rosiewicz, będąc artystą, który często podróżował z Asocjacją Hagaw za granicę, wspominał, że zawsze po przekroczeniu polskiej granicy czuł się „u siebie”, mimo biurokracji i kontroli. To właśnie to uczucie i wzruszenie chciało oddać w piosence.

Co ciekawe, Andrzej Rosiewicz w wywiadach podkreślał, że celowo użył prostych, uniwersalnych symboli, aby dotrzeć do szerokiego grona odbiorców, w tym do Polaków na emigracji, np. „górali z Chicago czy robotników zrywających azbest w Nowym Jorku”. Świadomie zrezygnował z „wielkiej poezji”, aby przekaz był bezpośredni i patriotyczny. Co więcej, jak sam zaznaczał, utwór miał też wydźwięk polityczny, a on sam dziwił się, że cenzura przepuściła fragment o „szarych mgłach” nad Polską i „krótkim sierpniu, długim grudniu”, co było subtelnym odniesieniem do trudnej rzeczywistości PRL-u i stanu wojennego. Piosenka była utożsamiana z etosem pierwszej Solidarności i okresem stanu wojennego, a twórczość Rosiewicza w tym czasie bywała identyfikowana z głosem antykomunistycznej opozycji.

W kolejnych strofach podmiot liryczny wprowadza elementy dziedzictwa kulturowego, które umacniają jego więź z krajem. Wspomina o „zapomnianej dawno gdzieś muzyce”, „melodii, która w sercu cicho brzmi” oraz o „mazurkach” i „walcach Fryderyka” – oczywistym nawiązaniu do twórczości Fryderyka Chopina, symbolu polskiej kultury. To właśnie poprzez muzykę, która jest uniwersalnym językiem duszy, podmiot liryczny odnajduje poczucie tożsamości. Ostatnie wersy każdej zwrotki podkreślają nadzieję: „może nadzieja doczekania lepszych dni” i „może nadzieja dla ojczyzny lepszych dni”. To kluczowy element, który przekształca liryczną refleksję w akt wiary w przyszłość kraju, mimo obecnych trudności.

Po raz pierwszy Rosiewicz zaśpiewał „Pytasz Mnie” w Anglii, na prywatnym koncercie, widząc „płaczących ludzi”, co utwierdziło go w przekonaniu, że piosenka trafia do serc emigrantów i jest im potrzebna. Utwór stał się nieoficjalnym hymnem polskości, a Jan Pietrzak, inny znany artysta, miał włączyć ją do swojego repertuaru, twierdząc, że przekonała go do powrotu do Polski, gdy po stanie wojennym rozważał pozostanie na emigracji. Mimo że w momencie powstania nie była wielkim przebojem, z czasem zyskała ogromną popularność, o czym świadczą miliony wyświetleń w internecie i rosnące zainteresowanie, zwłaszcza po incydencie w programie telewizyjnym, gdzie jurorka skrytykowała jej „ojczyźniany” charakter. Piosenka „Pytasz Mnie” jest więc nie tylko wyrazem osobistych uczuć Andrzeja Rosiewicza, ale także ponadczasową medytacją nad miłością do ojczyzny, która wykracza poza racjonalne argumenty, opierając się na sentymencie, kulturze i niezachwianej nadziei.