Piosenka „Rap zajawka” autorstwa ZIP Składu to bez wątpienia jeden z klasycznych i fundamentalnych utworów polskiego hip-hopu, stanowiący swoisty manifest ulicznej autentyczności. Pochodzący z jedynego albumu grupy, wydanego w 1999 roku „Chleba Powszedniego”, utwór ten jest dziewiątym trackiem na płycie i do dziś jest uznawany za „hymn osiedla, ulicy i każdego bloku”. ZIP Skład, powstały w Warszawie w 1997 roku z połączenia członków Fundacji nr 1 i TPWC, był prekursorem nurtu ulicznego rapu w Polsce, a ich debiutancki krążek z wytwórni R.R.X. ugruntował ich pozycję na scenie.

Centralnym punktem utworu jest powtarzający się refren „Rap, rap, rap zajawka od lat / Hymn osiedla, ulicy i każdego bloku / Bez bajery, bez bajery, bez bajery”. To właśnie fraza „bez bajery” (czyli bez fałszu, bez przechwałek, bez udawania) jest kluczem do zrozumienia filozofii ZIP Składu i ówczesnej sceny hip-hopowej. Utwór jest hołdem dla prawdziwej pasji i miłości do rapu, będącego od lat nie tylko muzyką, ale i stylem życia, zbiorem zasad i głosem ulicy.

Rozpoczynająca się zwrotka Sokoła od razu uderza w konwencję, odrzucając maniery i savoir-vivre na rzecz nauk płynących prosto z podziemia: „od lat podziemie uczy mnie co przystoi co nie”. Sokół, postać kanoniczna polskiego rapu, często określany jako „narrator rodzimej sceny hiphopowej”, w swoich wersach oddaje surową rzeczywistość osiedli, gdzie obok zakłamanych są wiarygodni, a kradzieże wynikają nie tylko z hobby, ale często z głodu. Hip-hop jest dla niego formą edukacji, która „uczy chociaż nie wystawia glajtu” – czyli nie daje dyplomu, ale przekazuje wartości i wiedzę o życiu. Podkreśla on również swoją niezachwianą lojalność wobec ZIP Składu, deklarując „ZIP aż do dnia sądnego”. W wywiadach Sokół wielokrotnie podkreślał różnicę między rapem jako formą a hip-hopem jako kulturą, wskazując, że rap jest narzędziem, które może przybierać różne oblicza.

Jędker w swojej części utworu manifestuje, że rap to dla niego „od lat zajawa”, ściśle związana z jego rodzinnym Służewcem Południowym w Warszawie. Dla niego liczy się „dobra zabawa” i „trochę hajsu by żyć, nie sława” – co stanowi mocne odcięcie się od komercjalizacji i pogoni za blichtrem. Jędker, który w życiu poświęcił się również pisaniu, nie tylko tekstów rapowych, w swoich wersach stawia na szczerość i lojalność w relacjach międzyludzkich: „z obcymi nieufnie a z przyjaciółmi dumnie żyć to rzecz oczywista”. Nazywa ZIP Skład „Intoksynatorem”, podkreślając ich niezależność i brak przynależności do jakichkolwiek układów, czy to „warszawskich czy NATO”. Podkreśla również, że ich muzyka to „prawdziwe przeżycia”, za które należy się „chwała ziomkom”.

Zwrotka Bastka to ostrzeżenie skierowane do „całego podziemia” i młodych, którzy „tyrają dzień w dzień kombinując”. Dedykuje ją „lokalnym farmaceutom zielonych specyfików” i „ekscentrykom wykręconym po halo”, odwołując się do tematu handlu i zażywania narkotyków. Bastek, znany jako „Rhymer” ze względu na swoją łatwość w rymowaniu, w mocnych słowach przestrzega przed konsekwencjami takiego życia, wspominając o „ulicznym oportuniście” rodem z „Nikodema Dyzmy” i nieuchronności kary więziennej: „nie za dużo zdziałasz w zakładzie penitencjarnym”. Pointa jego zwrotki jest brutalnie szczera: „nikt nie zrobił kariery od brania hery”, co stanowi bezpośrednią przestrogę przed zgubnym wpływem używek.

Fu w swojej części przedstawia Hip Hop jako „dekorator wnętrz umysłu”, podkreślając jego głęboki wpływ na mentalność i postrzeganie świata. Dla niego liczy się „każde nagranie bez namysłu”, czyli płynące prosto z serca, autentyczne. Porównuje rym do „twardej masy z prawdą zmieszanej” – co jest esencją jego twórczości, stawiającej na szczerość i mocne przesłanie. Fu uważa rap za „talizman”, coś co przynosi korzyści, jeśli pozostaje wierne swoim korzeniom i zasadom. Wspomina również o ONFR (ONAR i Fu, jego wcześniejszej grupie), co pokazuje ciągłość i ewolucję jego muzycznej drogi. Fu podkreślał w wywiadach wagę oryginalności i wykorzystywania własnego głosu jako instrumentu, traktując go jako coś unikalnego i charakterystycznego.

Ostatnia zwrotka Klicza (który był również producentem muzyki do utworu) dotyka zasad panujących na ulicy: lojalności wobec „dobrego chłopaka” i pogardy dla „frajera, który sprzedał”. Mowa o napisanych zasadach honoru i uczciwości, które mają pozostać na zawsze. Kliczu, z perspektywy obserwatora, dostrzega wady świata, ale również własne niedoskonałości, jednocześnie podkreślając gotowość do pomocy potrzebującym i niezłomną pogoń za szczęściem, nawet gdy „czasami spętani kajdankami”. To obraz realistyczny, ale jednocześnie pełen nadziei na to, że mimo trudności, wsparcie w gronie przyjaciół pozwoli przetrwać wszelkie problemy.

„Rap zajawka” to więcej niż tylko piosenka – to szczery i bezkompromisowy obraz polskiej rzeczywistości końca lat 90., widzianej oczami młodych ludzi z blokowisk. Utwór jest niezmiennym świadectwem siły hip-hopu jako głosu pokolenia, które znalazło w nim sposób na wyrażenie swoich frustracji, marzeń i kodeksu wartości. Jego wpływ na rozwój polskiej sceny rapowej jest niepodważalny, czyniąc go nieśmiertelnym hymnem dla wszystkich, dla których rap to prawdziwa „zajawka od lat”, bez grama „bajery”.