Interpretacja Slavíci z Madridu - Waldemar Matuška

Piosenka „Slavíci z Madridu” to jeden z największych i najbardziej rozpoznawalnych hitów Waldemara Matuški, który do dziś pozostaje jedną z jego najpopularniejszych piosenek. Jej melodia, rytm i tekst, inspirowane Hiszpanią, podbiły serca wielu słuchaczy. Co ciekawe, utwór nie jest oryginalnym dziełem czeskich twórców. Ma swoje korzenie we Francji, gdzie skomponował go Hugues Aufray w 1965 roku pod tytułem „Le Rossignol Anglais”, czyli „Angielski słowik”. Do piosenki napisał tekst ceniony francuski autor Pierre Delanoë, znany również z hitu „Et maintenant”.

Wersja czeska, zatytułowana „Slavíci z Madridu”, powstała dwa lata później, w 1967 roku, a jej tekst stworzył Ivo Fischer, uznany czeski tekściarz, który nadał jej swój osobisty, poetycki styl. Gdy piosenka trafiła do Waldemara Matuški, zyskała zupełnie nowy wymiar. Jego charyzmatyczny głos, temperamentny sposób śpiewania i naturalny urok nadały utworowi unikalny charakter. Piosenka szybko stała się hitem, rozbrzmiewała w różnych programach telewizyjnych, w tym w popularnym programie muzycznym „Písničky pro dva”, i wkrótce śpiewała ją cała Czechosłowacja. Elementy flamenca i hiszpański rytm w połączeniu z niezastąpionym głosem Matuški trafiły do szerokiej publiczności. Hugues Aufray, oryginalny twórca melodii, był zaskoczony popularnością piosenki w Czechosłowacji, o której nie wiedział aż do swojej wizyty w Brnie. Przyznał, że najradośniejszym odkryciem dla muzyka jest to, że jego piosenka „ucieka” i należy już do ludzi. Co więcej, według Aufraya, melodia ma korzenie w wenezuelskiej melodii ludowej.

Interpretując tekst, zanurzamy się w obraz Andaluzji, choć akcja dzieje się w Madrycie. Już pierwsze strofy wprowadzają nas w atmosferę gorącego, słonecznego dnia: „Nebe je modrý a zlatý, bílá sluneční záře, horko a sváteční šaty, vřava a zpocený tváře” („Niebo jest błękitne i złote, biały blask słońca, upał i świąteczne stroje, zgiełk i spocone twarze”). To tło dla sceny korridy, która ma się zaraz rozpocząć: „Vím, co se bude dít, býk už se v ohradě vzpíná” („Wiem, co się stanie, byk już w zagrodzie się rzuca”). Jednak narrator, zamiast poddać się emocjom tłumu i widowiska, wybiera zupełnie inną drogę. Zamiast iść na walkę byków, decyduje: „kdo chce, ten může jít, já si dám sklenici vína” („kto chce, ten może iść, ja napiję się wina”).

Jest to wyraźny gest ucieczki od zgiełku, od narzucanej rozrywki, od typowej męskiej demonstracji siły. Narrator szuka ukojenia w prostych przyjemnościach, które pozwalają mu na wewnętrzną kontemplację: „Žízeň je veliká, život mi utíká, nechte mě příjemně snít. Ve stínu pod fíky poslouchat slavíky, zpívat si s nima a pít” („Pragnienie jest wielkie, życie mi ucieka, pozwólcie mi przyjemnie śnić. W cieniu pod figami słuchać słowików, śpiewać z nimi i pić”). Słowiki z Madrytu stają się symbolem wewnętrznego spokoju, harmonii z naturą i odrzucenia powierzchownych bodźców. To właśnie w ich śpiewie, w cieniu figowych drzew, narrator odnajduje prawdziwe bogactwo życia.

Podobnie rzecz ma się z kobietami opisanymi w piosence. Są „krásný a cudný” („piękne i cnotliwe”), z „Oči jako dvě studny, vlasy jak havraní křídla” („Oczami jak dwie studnie, włosami jak krucze skrzydła”). Narrator dostrzega ich urodę, a nawet zauważa, że „mnohá se ve mně zhlídla” („wiele we mnie się przeglądało”). Wie, co oznaczają „nástrahy dívčího klína” („pułapki dziewczęcego łona”), lecz ponownie wybiera dystans. „Někdo má pletky rád, já radši sklenici vína” („Ktoś lubi romanse, ja wolę kieliszek wina”). To nie jest cynizm, lecz raczej mądrość wynikająca z doświadczenia i świadomego wyboru. Narrator nie unika życia, ale wybiera jego spokojniejszą, bardziej refleksyjną stronę.

Powracający refren podkreśla tę filozofię: pragnienie (życia, spokoju, ucieczki od zgiełku) jest wielkie, a życie ucieka, więc warto spędzać je na przyjemnym śnieniu, słuchaniu słowików i piciu wina. Ostatnia zwrotka podsumowuje ten stan umysłu: „Zmoudřel jsem stranou od lidí, Jsem jak ta zahrada stinná. Kdo chce, ať mi závidí, já si dám sklenici vína” („Zmądrzałem z dala od ludzi, jestem jak ten zacieniony ogród. Kto chce, niech mi zazdrości, ja napiję się wina”). Narrator osiągnął stan wewnętrznej równowagi i spokoju. Nie dba o opinię innych, nie potrzebuje zewnętrznych potwierdzeń szczęścia. Jego mądrość polega na odnalezieniu radości w prostocie i harmonii, z dala od szaleństwa świata. Jest to więc pieśń o epicurejskim podejściu do życia, o celebracji chwili, o tym, by znaleźć własny cień pod figami, by wsłuchać się w śpiew słowików i cieszyć się lampką wina. Jest to hołd dla indywidualizmu i poszukiwania osobistego azylu w świecie pełnym zgiełku i namiętności.

Waldemar Matuška, sam będący charyzmatycznym „chłopakiem od piwa”, z głębokim, chrapliwym głosem, doskonale oddał ten nastrój. Jego interpretacja nie jest smutna czy melancholijna, lecz raczej spokojna, z nutą zadowolenia i pewności siebie. Piosenka stała się jednym z jego znaków rozpoznawczych, potwierdzając jego wszechstronność – od popu, przez country, po muzykę ludową. Matuška, nazywany niekiedy „Złotym słowikiem z Madrytu”, był postacią, która potrafiła połączyć elementy tradycyjne z nowoczesnością, a jego głos idealnie pasował do opowieści o pragnieniu wolności i radości życia.