Interpretacja Mury - Strachy na Lachy

Piosenka „Mury” w wykonaniu Strachów na Lachy to przede wszystkim interpretacja słynnego utworu Jacka Kaczmarskiego, który sam był polską adaptacją katalońskiej pieśni „L’Estaca” Lluísa Llacha. Oryginał z 1968 roku był protest songiem przeciwko dyktaturze generała Franco, nawołującym do obalenia pala, do którego przywiązani byli niewolnicy. Kaczmarski w 1978 roku stworzył tekst, który idealnie wpasował się w polskie realia, stając się nieoficjalnym hymnem „Solidarności” i symbolem walki z komunistycznym reżimem. Wersja Strachów na Lachy z albumu „Autor” z 2007 roku niesie ze sobą dodatkową warstwę znaczeniową, osadzoną w kontekście współczesnej Polski i dziedzictwa „Murów”.

Tekst utworu opowiada historię natchnionego i młodego śpiewaka, który swoją pieśnią dodaje sił ludziom, śpiewając o bliskim świcie i tym, że czas by runął mur. Tłum, początkowo śpiewający razem z nim, powtarza refren: „Wyrwij murom zęby krat! Zerwij kajdany, połam bat! A mury runą, runą, runą i pogrzebią stary świat!”. Ten fragment, pełen nadziei na wolność i zmiany, stał się najbardziej rozpoznawalnym elementem pieśni i był śpiewany przez strajkujących w Stoczni Gdańskiej czy nadawany w Radiu „Solidarność”.

Jacek Kaczmarski wielokrotnie podkreślał jednak, że przesłanie piosenki zostało zrozumiane na opak. Jak sam mówił, „Mury” napisał jako utwór o nieufności do wszelkich ruchów masowych. Jego intencją było pokazanie, że rewolucja może zastąpić jeden system represyjny innym, a na miejsce zburzonych murów wyrastają nowe. Ostatnie zwrotki utworu są kluczowe dla zrozumienia tego pesymistycznego wydźwięku. Kiedy tłum, aż zobaczyli ilu ich, poczuli siłę i czas, zaczyna działać autonomicznie – zrywali pomniki i rwali bruk – Ten z nami! Ten przeciw nam! – staje się bezwzględny, a śpiewak właśnie był sam. Patrzył na równy tłumów marsz, milczał, a mury rosły, rosły, rosły i łańcuch kołysał się u stóp. To symboliczne odwrócenie znaczenia – łańcuch, który miał być zerwany, znów oplata stopy, a mury, które miały runąć, ponownie rosną, symbolizując nowe formy zniewolenia, tym razem wynikające z samej rewolucji, braku refleksji czy homogenizacji postaw. Kaczmarski pisał o tym, jak pieśń przestaje być własnością autora, stając się własnością tłumu, który nadaje jej własne, często uproszczone, znaczenie.

Wersja Strachów na Lachy, wykonana przez Krzysztofa „Grabaża” Grabowskiego, nabiera dodatkowego wymiaru. Grabaż, jako artysta rozpoznawalny z ironicznym dystansem do rzeczywistości i skłonnością do polemiki z utrwalonymi mitami, z pewnością świadomie sięgnął po ten utwór. Ich interpretacja przywraca pierwotne, pesymistyczne znaczenie tekstu, które w kontekście historii Polski często było ignorowane na rzecz hymnicznego refrenu. Strachy na Lachy, wykonując „Mury”, mogą przypominać o tym, jak łatwo ideały rewolucyjne mogą zostać wypaczone, a artysta, który je zrodził, może zostać odrzucony lub niezrozumiany przez masowy ruch, który sam wywołał. Jest to również refleksja nad niewdzięczną rolą artysty w czasach przemian i odwiecznym konfliktem twórcy, który zderza się z odbiorem społecznym własnego dzieła.

Występy, jak ten podczas widowiska „Wasz Kaczmarski – Autoportret Artysty” w Gdańsku w 2013 roku, gdzie Strachom na Lachy towarzyszyli tancerze symbolizujący indywidualistów w zderzeniu z tłumem, dodatkowo uwypuklają tę problemową relację jednostki z masą. Zespół, grając „Mury”, nie tylko składa hołd Kaczmarskiemu, ale także kontynuuje jego ostrzeżenie przed dogmatyzmem, konformizmem i utratą indywidualizmu w imię zbiorowej idei. Piosenka, choć zakorzeniona w historycznych wydarzeniach, pozostaje bolesnym komentarzem do ludzkiej natury i cykliczności procesów społecznych, w których wolność bywa iluzoryczna, a nowe mury mentalne wznoszą się tam, gdzie zburzono te fizyczne.