Interpretacja Whiter shade of pale (both extra verses) - Procol Harum

"A Whiter Shade of Pale" Procol Harum to utwór, który od swojego debiutu w 1967 roku intryguje i prowokuje do niezliczonych interpretacji, stając się jednym z hymnów Lata Miłości. Tekst autorstwa Keitha Reida, połączony z barokową melodią organową Gary'ego Brookera i Matthew Fishera, stworzył ponadczasowe dzieło, którego enigmatyczność stanowi o jego sile i długowieczności.

Początkowe wersy – "We skipped the light fandango / Turned cartwheels cross the floor" – wprowadzają słuchacza w atmosferę dezorientacji i euforii, być może wywołanej alkoholem lub innymi używkami. Sam Keith Reid wspomniał, że piosenka miała opowiadać o nastroju dziewczyny porzuconej przez chłopaka, a "latający sufit" to próba oddania klimatu chwili, niekoniecznie tajemniczości, ale sugestywności. Tytułowy zwrot "turned a whiter shade of pale" (bielszy odcień bladości) Reid zasłyszał na imprezie, a fraza ta utkwiła mu w pamięci jako coś niezwykle sugestywnego i silnego, wyrażającego skrajne emocje, szok czy przerażenie. Sam Reid przyznał, że tekst nie musi być dosłownie rozumiany, dopóki oddaje atmosferę.

Refren z opowieścią młynarza "As the miller told his tale" jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych odniesień literackich. Najczęściej wskazuje się tu na postać młynarza z Opowieści kanterberyjskich Geoffreya Chaucera, którego historia jest sprośna i dotyczy oszustwa małżeńskiego. Interpretatorzy sugerują, że w kontekście utworu Procol Harum może to być metafora uwodzenia, gdzie kobieta staje się blada na wieść o opowieści młynarza, która zbyt mocno odzwierciedla jej własne doświadczenia. Inne teorie, choć rzadziej spotykane, wiążą Młynarza z Arthurem Millerem, a bladą kobietę z Marilyn Monroe.

Dwie dodatkowe zwrotki, często pomijane w radiowych wersjach, ale obecne w pełnym tekście i wykonywane na koncertach, pogłębiają narrację. W drugiej zwrotce, kiedy bohaterka mówi: "She said, there is no reason / And the truth is plain to see.", a narrator "wandered through my playing cards / And would not let her be / One of sixteen vestal virgins Who were leaving for the coast", możemy dostrzec walkę między niewinnością a pożądaniem. Westalki, kapłanki rzymskiej bogini Westy, symbolizują czystość i nienaruszalność. Odniesienie do "szesnastu westalek" jest enigmatyczne, ponieważ w starożytnym Rzymie było ich sześć. Narrator nie chce, aby kobieta była jedną z nich, co sugeruje pragnienie związku o charakterze bardziej ziemskim, sensualnym. Jego otwarte, lecz jednocześnie "zamknięte" oczy, wskazują na odmowę przyjęcia niewygodnej prawdy lub na stan odurzenia, w którym rzeczywistość się zaciera.

Trzecia zwrotka wprowadza kolejny, marynistyczny motyw: "She said, I'm home on shore leave, / Though in truth we were at sea". Tutaj pojawiają się interpretacje, że kobieta może być "syreną śmierci", a cała scena rozgrywa się na statku, który zmierza ku zatonięciu. Narrator próbuje zmusić ją do zgody, nazywając ją syreną, która "took Neptune for a ride", co może być metaforą uwodzenia lub wręcz manipulacji. Uśmiech syreny, który gasi gniew narratora, jest pełen smutku i rezygnacji, co potęguje wrażenie zbliżającej się tragedii lub nieuchronności losu. Jest to subtelne połączenie mitologii z osobistym dramatem, gdzie morze i jego istoty stają się potężnymi symbolami miłości, straty, a nawet śmierci.

Czwarta zwrotka, często najbardziej psychodeliczna, ukazuje dalszy rozkład percepcji: "If music be the food of love / Then laughter is its queen / And likewise if behind is in front / Then dirt in truth is clean". To parafraza Szekspira i seria paradoksów, które podkreślają chaos i zniekształcenie rzeczywistości. "My mouth by then like cardboard / Seemed to slip straight through my head" doskonale oddaje fizyczne odrętwienie i mentalne zagubienie, a "So we crash-dived straightway quickly / And attacked the ocean bed" może symbolizować zarówno upadek w ramiona miłości, jak i całkowite pogrążenie się w autodestrukcji, nurkowanie w nieznane otchłanie emocji lub fizyczne zapaść.

Muzyka do utworu, skomponowana przez Gary'ego Brookera i Matthew Fishera, jest inspirowana Aria na strunie G z III Suity Orkiestrowej D-dur Johanna Sebastiana Bacha oraz kantatą Wachet auf, ruft uns die Stimme tego samego kompozytora. Charakterystyczny motyw organowy, odgrywany na organach Hammonda przez Fishera, jest tak integralną częścią utworu, że w 2009 roku Matthew Fisher wywalczył w sądzie współautorstwo muzyki i prawo do przyszłych tantiem. Brooker początkowo nie był zachwycony pomysłem tworzenia rocka z elementami klasyki, ale jak sam mówił, „iskierka wystarczyła”.

Sam Keith Reid przyznał, że inspirowały go głównie książki, a nie narkotyki, wbrew popularnym domniemaniom. Martin Scorsese zauważył, że Procol Harum czerpał z wielu źródeł: muzyki klasycznej, literatury XIX wieku, rhythm and bluesa, dzienników marynarzy i poezji koncertowej.
"A Whiter Shade of Pale" odniosło ogromny sukces, zajmując pierwsze miejsca na listach przebojów w wielu krajach i sprzedając ponad 10 milionów kopii. W 2004 roku było to najczęściej grana piosenka w brytyjskich stacjach radiowych w ciągu minionych siedemdziesięciu lat, a sam tytułowy zwrot stał się popularnym związkiem frazeologicznym w języku angielskim. Utwór ten pozostaje fascynującym, wielowymiarowym dziełem, które wciąż na nowo prowokuje do poszukiwania ukrytych znaczeń i podziwiania jego artystycznego kunsztu.