Interpretacja Walc - Noce i dnie (1975)

„Walc” z filmu „Noce i Dnie” Jerzego Antczaka z 1975 roku to utwór, który na trwałe wpisał się w kanon polskiej kinematografii i kultury, stając się jednym z najbardziej rozpoznawalnych motywów muzycznych. Pierwotnie skomponowany jako instrumentalny „Walc Barbary” przez Waldemara Kazaneckiego, zyskał drugie życie dzięki słowom Agnieszki Osieckiej i wykonaniu Haliny Kunickiej, przyjmując tytuł „Od nocy do nocy”. To właśnie w tej wersji, śpiewanej również przez takie artystki jak Magda Umer czy Magda Steczkowska, piosenka zdobyła ogromną popularność.

Utwór jest nierozerwalnie związany z epicką historią rodziny Niechciców, przedstawioną w filmie opartym na powieści Marii Dąbrowskiej. To miłosna opowieść osadzona w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX, naznaczona burzliwą historią Polski. Sam walc towarzyszy kluczowym momentom filmu, wplatając się w emocje głównej bohaterki, Barbary Niechcic, jej wspomnienia i dylematy sercowe. Jest tłem dla słynnej sceny, w której Jerzy Tolibowski w białym garniturze wchodzi do stawu, by zebrać nenufary dla Barbary, co dodatkowo podkreśla romantyczny, choć niekiedy tragiczny, wydźwięk utworu.

Tekst piosenki rozpoczyna się od refleksji nad upływem czasu i nieuchronnością zmian: „Nim las, nim kłos, nim noc dojrzeje, ktoś wygra los, ktoś porzuci nas”. Metafory te – las, kłos, dojrzewająca noc – symbolizują cykl życia, jego naturalny bieg, ale też przemijanie i niepewność. W wizji podmiotu lirycznego „nasz dom, nasz ląd zniknie gdzieś, odpłynie w dal biała wieś”, co może być odczytane jako obawa przed utratą tożsamości, korzeni, a nawet narodowej wspólnoty w obliczu historycznych zawirowań, które trawiły Polskę w okresie, gdy rozgrywała się akcja powieści i filmu. Podmiot liryczny pragnie zapisać się w pamięci, stać się czymś ulotnym, a zarazem wiecznym – „będziemy snem, zorzą zórz, morskim dnem i gwiazdą”.

Głównym motywem, powracającym niczym refren, jest błaganie o miłość: „Pokochaj mnie z całych sił, pokochaj mnie na sto lat. Pokochaj mnie, jakbyś był tak młody, jak był dawniej świat”. To pragnienie miłości bezwarunkowej, ponadczasowej, zdolnej przetrwać wszelkie przeciwności. Podkreśla to również obraz natury, która odradza się po trudach: „Już zielenieje sad po burzy, nim roztopimy się w podróży. Ty kochaj mnie od nocy, do nocy, aż po noc”. Ogród, który zielenieje po burzy, staje się symbolem nadziei i odrodzenia po ciężkich chwilach, a podróż to metafora życia, pełnego zarówno pięknych, jak i bolesnych doświadczeń. Miłość ma być stałym punktem, opoką w tym nieustannym ruchu.

W drugiej części tekstu pojawia się świadomość nieuchronnego upływu czasu: „Nim kłos, nim las, nim noc dojrzeje, masz jeszcze czas, by pokochać mnie”. Jest to wezwanie do działania, do wykorzystania każdej chwili, zanim będzie za późno, ponieważ „zegary tak śpieszą się, biegną dnie i noce”. Podmiot liryczny wyraża żal i zdziwienie, że życie jest tak kruche, tak ulotne: „Bo jak to jest, jak to tak, że więdnie bez, cichnie ptak”. W obliczu tego przemijania, wołanie o miłość staje się jeszcze bardziej wzruszające i nalegające.

„Pokochaj mnie, lesie mój, kochajcie mnie, ranne mgły, darujcie mi biały strój, tak mało już nocy i dni”. Te wersy stanowią uosobienie natury, prosząc ją o wsparcie i otulenie, o łaskę chwili. „Biały strój” może symbolizować czystość, niewinność, ale też ostateczne pożegnanie z życiem. Podkreśla to świadomość skończoności ludzkiego losu i pragnienie, by ostatnie chwile wypełnione były miłością i spokojem. Finalne powtórzenie refrenu – „Ty kochaj mnie od nocy, do nocy, aż po noc” – zamyka kompozycję w rytmicznym i hipnotyzującym kręgu, symbolizującym wieczność miłości wbrew przemijaniu.

Ciekawostką jest historia powstania muzyki. Waldemar Kazanecki skomponował ten ikoniczny walc w zaledwie trzydzieści minut, podczas spotkania z reżyserem Jerzym Antczakiem, popijając piwo. Co więcej, ta melodia odegrała kluczową rolę w akceptacji projektu filmu. Jerzy Kawalerowicz, ówczesny dyrektor Zespołu Filmowego Kadr, początkowo uważał historię za niemodną i nieciekawą, ale gdy usłyszał motyw „Walca Barbary”, dał zielone światło produkcji. Film stał się potem wielkim sukcesem kasowym (22 miliony widzów) i artystycznym, zdobywając nominację do Oscara w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny. Pomimo ogromnej popularności utworu, sam Kazanecki, znany z tego, że nie lubił rozgłosu, żartobliwie przyznawał w wywiadach, że słysząc go w radiu, przełączał stację. Dziś „Walc” z „Nocy i Dni” to nie tylko symbol polskiego kina, ale także utwór często wybierany przez młode pary jako pierwszy taniec na weselach, co świadczy o jego ponadczasowości i uniwersalnym przesłaniu o miłości.