Interpretacja Tatar - Mariusz Parlicki

Piosenka "Tatar" Mariusza Parlickiego to z pozoru prosta, powtarzalna rymowanka, która jednak skrywa w sobie głęboką, niepokojącą satyrę i czarny humor. Mariusz Parlicki, znany polski poeta, prozaik i satyryk, często w swojej twórczości wykorzystuje grę słów i absurd, by komentować rzeczywistość, co doskonale widać w tym utworze. Choć brak jest konkretnych wywiadów czy szczegółowych interpretacji samego artysty dotyczących bezpośrednio tej piosenki, jej analiza w kontekście całej jego twórczości pozwala dostrzec zamierzone prowokacje i refleksje.

Centralnym motywem utworu jest ludożerca, postać makabryczna, a zarazem komiczna, umiejscowiona w Ankarze. Już samo to zestawienie – barbarzyński akt kanibalizmu z konkretnym, współczesnym miastem, stolicą Turcji – buduje atmosferę absurdu i groteski. Ludożerca ten, jak dowiadujemy się z tekstu, ma wyrafinowany gust: „do tatara używa Tatara, a jak nie ma to Turka”. Kluczowa jest tu gra słów – polskie „tatar” to nazwa potrawy (tatarski befsztyk), jednocześnie „Tatar” to nazwa grupy etnicznej. Ten językowy kalambur natychmiast przenosi nas z poziomu dosłownej opowieści o kulinarnych preferencjach w sferę metafory. Parlicki, jako twórca biegły w limerykach i krótkich formach, często posługuje się takimi zręcznymi zabiegami słownymi.

Preferencja ludożercy dla „Tatara” nad „Turkiem” jest osią, wokół której buduje się cały morał. Po spożyciu Turka ludożerca „purka”, co w języku polskim oznacza wydawanie cichego, niezadowolonego dźwięku, często kojarzonego z niestrawnością lub niezadowoleniem dziecka. To zabawne, wręcz infantylne słowo, zestawione z aktem kanibalizmu, potęguje efekt groteski. „Purkanie” po Turku jest wystarczającym powodem, by ludożerca „Tatara mieć zwykle się starał”. Ta irracjonalna preferencja, wyrażona tak potocznym słowem, wydobywa na światło dzienne banalność zła lub, bardziej prawdopodobnie, absurdalność uprzedzeń i stereotypów. W kontekście historycznym relacje między Turkami a Tatarami (szczególnie Tatarami krymskimi, którzy mają długą historię zależności i konfliktów z imperium osmańskim, a później Turcją) są złożone. Umiejscowienie akcji w Ankarze nie jest przypadkowe i może sugerować komentarz do napięć etnicznych lub kulturowych w regionie. Piosenka, mimo swojej lekkości formy, dotyka tematów wykorzystania, dominacji i hierarchii między grupami.

Struktura piosenki, z jej intensywną repetycją, odgrywa kluczową rolę w odbiorze. Cała zwrotka powtarzana jest kilkukrotnie, a nawet pojedyncze frazy, takie jak „że Tatara mieć zwykle się stara”, są wykrzykiwane dwu- lub trzykrotnie. Ta powtarzalność przypomina dziecięcą wyliczankę lub absurdalną mantrę. Z jednej strony, nadaje utworowi chwytliwość i łatwość zapamiętania, typową dla piosenek kabaretowych. Z drugiej strony, podkreśla beznadziejność i cykliczność przedstawionej sytuacji. Ludożerca zawsze będzie preferował Tatara, a „purkanie” po Turku będzie zawsze powodem do poszukiwania tego pierwszego. To utrwalenie schematu, niemożność wyjścia poza okrutną logikę ludożercy, stanowi element gorzkiej refleksji. Można odnieść to do utrwalonych uprzedzeń, które pomimo swojej irracjonalności, wciąż determinują pewne działania i wybory.

Mariusz Parlicki, jako artysta swobodnie poruszający się między poezją refleksyjną a satyrą, często wykorzystuje humor do poruszania trudnych tematów. W "Tatarze" to właśnie zderzenie makabrycznej treści z lekką formą i zabawnym językiem tworzy siłę przekazu. Ludożerca w Ankarze staje się uniwersalnym symbolem władzy, która "konsumuje" ludzi, a jego "kulinarna" preferencja to metafora polityki wybiórczej eksploatacji lub hierarchizacji społeczeństw na podstawie pochodzenia. Piosenka nie daje łatwych odpowiedzi, lecz skłania do zastanowienia nad mechanizmami tworzenia i utrwalania stereotypów oraz nad niebezpieczeństwem dehumanizacji w kontekście etnicznym, nawet jeśli jest to przedstawione w tak przerysowanej i absurdalnej formie. To krótkie, ale mocne dzieło, które w typowy dla Parlickiego sposób, za fasadą humoru, kryje ostrą krytykę.