Interpretacja Szentimentális 'rakenroll' - Locomotiv GT

Locomotiv GT, jako jeden z najważniejszych zespołów węgierskiej sceny rockowej, tworzył w czasach, gdy muzyka rockowa była często postrzegana przez władze komunistyczne jako element wywrotowy i podlegała cenzurze. W tym kontekście, utwór „Szentimentális 'rakenroll'” (Sentymentalny 'rakenroll', z celowym przekręceniem „rock and roll”) staje się nie tylko nostalgicznym hołdem dla gatunku, ale również subtelnym manifestem wolności i indywidualizmu. Tekst piosenki, napisany przez Sztevanovity Dusána, z muzyką Gábora Pressera, ukazał się na albumie Loksi w 1980 roku.

Piosenka rozpoczyna się od deklaracji: „Nincs szebb, mint a vasalt világban a gyűrött, a kócos 'rakenroll'” (Nie ma nic piękniejszego niż pomięty, potargany 'rakenroll' w wyprasowanym świecie). To kluczowy obraz, który od razu kontrastuje sztywność, porządek i kontrolę (symbolizowane przez „wyprasowany świat” – odniesienie do reżimu komunistycznego, który dążył do ujednolicenia i podporządkowania społeczeństwa) z wolnością, spontanicznością i swobodą, jaką uosabia rock and roll. Rock and roll to muzyka, która „wystaje z szeregu”, „nie rozumie słów” dyktowanych przez innych, a jej bunt przejawia się w muzyce, podczas gdy serce bije rytmicznie. To idealny opis postawy nonkonformistycznej, tak ważnej dla subkultur młodzieżowych w tamtych czasach.

Kolejne zwrotki kontynuują ten motyw, podkreślając piękno buntu i niezgody. „Nincs szebb, mint az alázat csendje, ha zenére lázad, s a szív zakatol” (Nie ma nic piękniejszego niż cisza pokory, kiedy buntuje się w muzyce, a serce bije). To odniesienie do cichej opozycji, która znajduje ujście w sztuce, w rytmie, który staje się formą sprzeciwu. Muzyka rockowa była medium, które pozwalało wyrazić wątpliwości i niezgodę w sposób, który nie zawsze był możliwy w otwartej mowie. Fraza „Ó, nincs szebb, mint a csend kapuját, ha berúgja páros lábbal a 'rakenroll'” (Nie ma nic piękniejszego niż gdy 'rakenroll' wyważa drzwi ciszy obiema nogami) to potężna metafora, sugerująca, że rock and roll jest siłą, która przełamuje bariery narzuconej ciszy i kontroli, wprowadzając głośny, nieposkromiony dźwięk wolności.

Pojawiające się co jakiś czas „Ó, szép volt. Azt ígértem, halálig játszom. Szép volt. Hát játssz el értem egy szentimentális 'rakenrollt'” (Och, pięknie było. Obiecałem, że będę grał do śmierci. Pięknie było. Zagraj dla mnie sentymentalnego 'rakenrolla') to moment refleksji i nostalgii. Sugeruje to, że mimo wszystkich trudności i walki, to doświadczenie było piękne, a obietnica grania do śmierci jest wyrazem głębokiego przywiązania do muzyki i wartości, które reprezentuje. „Sentymentalny” odcień dodaje głębi – to nie jest tylko bezmyślny bunt, ale coś opartego na emocjach, wspomnieniach i prawdziwych uczuciach.

Dalsze wersy wzmacniają poczucie wspólnoty i sekretnego porozumienia między tymi, którzy dzielą tę pasję. „Nincs szebb, mint a főokos előtt vigyázban álló láthatatlan röhögés” (Nie ma nic piękniejszego niż niewidzialny śmiech stojący na baczność przed „wielkim szefem”) – to obraz wewnętrznego oporu, ukrytej ironii i poczucia wyższości nad autorytetem. „Ó, nincs szebb, mint a zenébe bújta szavakban néma kételkedés” (Nie ma nic piękniejszego niż ukryta w muzyce, niema wątpliwość w słowach) – to pokazuje, jak muzyka służyła jako bezpieczna przestrzeń do wyrażania kontrowersyjnych myśli. „Ó, nincs szebb, mint a titkos, a cinkos, az összekacsintó egymást keresés” (Nie ma nic piękniejszego niż tajne, konspiracyjne, mrugające do siebie wzajemne poszukiwania) – to opis solidarności i więzi, które tworzyły się wokół muzyki rockowej, wśród ludzi podzielających podobne wartości i pragnienia wolności.

Piosenka porusza również codzienne, drobne akty buntu: „Nincs szebb, mint a hétrét görnyedt nyakkendőket egy este az ingről leveszik” (Nie ma nic piękniejszego niż to, że pomarszczone krawaty zdejmuje się wieczorem z koszul). To metafora uwolnienia się od formalności, sztywności i wymagań systemu po całym dniu pracy, symbolizująca powrót do autentycznego ja. Obawa przed „teremőr réme” (duchem strażnika sali) i „hangerő ténye” (faktem głośności) dodatkowo podkreśla napięcie między wolnością ekspresji a kontrolą, a powtarzane „'rakenroll'” staje się okrzykiem wyzwolenia i niezależności.

Kres piosenki przynosi refleksję: „Ó nincs szebb, mint az, ami minden, csak egydül szép nem: a rock and roll” (Nie ma nic piękniejszego niż to, co jest wszystkim, tylko nie piękne: rock and roll). To paradoksalne stwierdzenie, które oddaje naturę rock and rolla – często surowego, niedoskonałego, a jednak właśnie w tej niedoskonałości znajdującego swoje prawdziwe piękno i siłę. Gábor Presser, kluczowa postać LGT, który był współautorem utworu, wspominał o tym, jak w czasach socjalizmu rock and roll nie był „rock and roll stylem życia” w zachodnim rozumieniu, lecz bardziej formą pracy i pasji, choć i tak wyróżniającą się na tle „szarej” codzienności. Zespół Locomotiv GT, powstały z członków innych czołowych węgierskich zespołów, takich jak Illés i Omega, szybko stał się bardzo popularny, a ich muzyka, choć kontrolowana przez "Komitet Piosenki", często zawierała subtelne przesłania, które rezonowały z publicznością.

W ten sposób „Szentimentális 'rakenroll'” jest nie tylko wyrazem miłości do muzyki, ale i hymnem na cześć ducha wolności, oporu wobec konformizmu i sentymentalnym pożegnaniem z obietnicą grania do końca życia. To przypomnienie, że nawet w najbardziej opresyjnych warunkach sztuka i kultura mogą stanowić azyl i narzędzie do zachowania indywidualności.