Interpretacja Liryka - Grzegorz Turnau

Piosenka „Liryka” Grzegorza Turnaua to subtelna i pełna autoironii opowieść o naturze artysty, jego nieprzystosowaniu do prozaicznej rzeczywistości i niezmiennej potrzebie tworzenia. Tekst, napisany przez Michała Rusinka, z muzyką Turnaua, tworzy hipnotyzującą, melancholijną, a jednocześnie ciepłą atmosferę, charakterystyczną dla twórczości krakowskiego barda. Utwór ten ukazał się na płycie Nawet z 1995 roku, która bywa uznawana za jedną z najbardziej osobistych w dorobku artysty.

Podmiot liryczny rozpoczyna od wyznania, że sam nie rozumie swojej odmienności, swojego „mitologicznego zwierzęcia” – połączenia pozornie sprzecznych cech, jak „świnio-byk” czy „koto-pies”. To poczucie bycia „z innych stron” doskonale oddaje stan artysty, który często odbiera świat w sposób odmienny, niestandardowy, wymykający się prostym klasyfikacjom. Ta hybrydyczna natura jest fundamentem jego wrażliwości, czymś, co go definiuje, ale też izoluje. Michał Rusinek w jednym z wywiadów wspominał, że tekst powstał jako pewna autocharakterystyka Grzegorza Turnaua, ukazująca jego specyficzny sposób bycia i patrzenia na świat.

Kolejna zwrotka wprowadza konkretną scenę: spacer z przyjacielem Arturem, podczas którego wschodzi księżyc. Artur, być może uosabiający zdrowy rozsądek lub pragmatyzm, ostrzega przed zbyt głębokim wpatrywaniem się w ten symbol poezji i natchnienia. Jednak podmiot liryczny, „jak bóbr” – z uporem, niemal instynktownie – ulega urokowi chwili. To właśnie wtedy następuje eksplozja lirycznego uniesienia, wyrażona przez refren: „liryka, liryka, tkliwa dynamika, angelologia i dal”. Te słowa stają się mantrą, definicją samego aktu twórczego. „Tkliwa dynamika” może odnosić się do delikatnej, a zarazem potężnej siły emocji i wyobraźni. „Angelologia” wprowadza wymiar duchowy, eteryczny, sugerując, że poezja dotyka sfery anielskiej, niebiańskiej, podczas gdy „dal” symbolizuje nieskończoność, dążenie do transcendencji i szerokie horyzonty artystycznej wizji. Jest to moment, w którym Turnau, zdaniem Rusinka, „odlatuje” w świat swojej poezji i muzyki.

Trzecia zwrotka to zwrot do publiczności – „ślicznych panów” – z nawiązaniem do uniwersalnego doświadczenia artysty, który „sześć lat po świecie tułał się człowiek”. Może to być metafora artystycznej wędrówki, poszukiwań i dojrzewania, zanim odnajdzie się swoje miejsce i głos. Powrót do Polski, skojarzonej z „harfą eolską”, symbolizuje odnalezienie inspiracji w ojczystych krajobrazach i kulturze, a harfa eolska, grająca pod wpływem wiatru, jest metaforą naturalnego, spontanicznego natchnienia, które „gra samo”. Całość jawi się jako „cud jak z nut”, podkreślając naturalność i piękno twórczego procesu. W twórczości Turnaua często pojawiają się motywy krakowskie i polskie, co może być odzwierciedleniem tego sentymentu.

Zwieńczeniem utworu jest ostatnia zwrotka, będąca pogodnym, nieco ironicznym testamentem artysty. Życzenie, by po śmierci, „po pogrzebie pod korniszon” (szczegóły takie jak „kornaszon” dodają tekstowi surrealistycznego humoru i Turnauowego dystansu do patosu), na jego epitafium znalazł się tekst definiujący go jako „magika i małpiszona”. To niezwykłe połączenie podkreśla dwoistą naturę artysty: z jednej strony jest on magiem, który potrafi zaczarować świat i stworzyć coś z niczego, z drugiej – małpiszonem, figlarnym, czasem chaotycznym, niekonwencjonalnym, a nawet nieco niedorzecznym. To autoironiczne spojrzenie na siebie samego jest charakterystyczne dla Grzegorza Turnaua. Epitafium, które sam sobie wymyślił, to nic innego jak powtórzenie lirycznego refrenu. Sugeruje to, że istota jego życia, jego powołanie i dziedzictwo, to właśnie ta nieustanna potrzeba liryki, jej „tkliwej dynamiki”, sięgania po „angelologię i dal”, która definiuje go na zawsze, nawet po śmierci. Ta piosenka, zdaniem krytyków, idealnie oddaje poetycki i nieco eteryczny styl Turnaua, który łączy głębokie emocje z lekkością i humorem.