Interpretacja Era mas - Defekt muzgó

„Era mas” Defektu Muzgó to jeden z tych utworów, które niczym punkowy manifest uderzają w samo sedno problemów dehumanizującego, masowego społeczeństwa. To brutalnie szczery obraz świata, w którym człowiek, ze swoją indywidualnością i godnością, został zredukowany do anonimowej jednostki w bezkształtnym tłumie. Zespół Defekt Muzgó, założony w Wałbrzychu w 1981 roku, początkowo pod nazwą Bunt, a od 1982 roku już jako Defekt Muzgó, stał się jednym z filarów polskiej sceny punkrockowej, znanej z bezkompromisowego przekazu i energii. Utwór „Era mas” idealnie wpisuje się w tę estetykę, będąc utworem, który pojawia się na różnych wydawnictwach zespołu, w tym na albumie „Wszyscy jedziemy…” oraz kompilacji „Lekcja historii”, świadcząc o jego znaczeniu w dorobku grupy. Krzysztof Migdał, Piotr Bojan, Tomasz Wojnar i Wojciech Walczyk są wymieniani jako twórcy tekstu i muzyki, co może świadczyć o zbiorowym duchu tworzenia, charakterystycznym dla punkowych formacji.

Pieśń rozpoczyna się od znamiennych słów: „Era mas, idą tłumy / Pierwsza zmiana, druga, trzecia zmiana”. Już te pierwsze wersy malują obraz społeczeństwa zdominowanego przez nieustanną produkcję i pracę, w której człowiek jest jedynie trybikiem. Kolejne zmiany w fabryce, biurze czy na taśmie produkcyjnej symbolizują bezlitosny cykl, który pozbawia jednostkę czasu na refleksję, na bycie sobą. Ludzie, niczym mrówki, wędrują za ustalonym rytmem, bezwolnie poddając się systemowi. „Coraz więcej, więcej produkują” to nie tylko komentarz do gospodarki, ale i diagnoza kulturowa – bezmyślna konsumpcja i pęd do posiadania stają się celem samym w sobie, a nie środkiem do zaspokojenia realnych potrzeb.

Najbardziej uderzającym i powtarzającym się refrenem jest: „Era mas są tylko tłumy / Era mas i nie ma już człowieka”. To kwintesencja przesłania utworu. W dobie masowości, anonimowości, jednostka traci swoje „ja”. Człowiek jako byt świadomy, autonomiczny, refleksyjny, zanika, zastąpiony przez jednolity, sterowalny konglomerat. Jest to bezpośrednie ostrzeżenie przed utratą indywidualności, przed roztopieniem się w bezosobowej masie, gdzie przestrzeń na odrębność i krytyczne myślenie jest coraz mniejsza.

Kolejna zwrotka precyzuje źródła tej masowej indoktrynacji: „Dokarmiani masową kulturą / Era mas, hamburgery / I komiksy i telewizja”. Te proste, niemal dziecięce skojarzenia są jednocześnie potężnym oskarżeniem. „Masowa kultura” staje się tu swego rodzaju pokarmem, który nie odżywia, lecz otępia, uniformizuje myślenie i gusty. „Hamburgery i komiksy i telewizja” to symbole globalnej, często amerykańskiej, kultury popularnej, która w latach 80. i 90. XX wieku wdzierała się do Polski, niosąc ze sobą nie tylko nowości, ale i obawy o utratę lokalnej tożsamości. Dla punkrockowców, którzy zawsze stali w kontrze do mainstreamu, takie zjawiska były synonimem ujednolicania i powierzchowności. Tomasz „Siwy” Wojnar, gitarzysta i wokalista Defektu Muzgó, w wywiadzie z 1991 roku wspominał o byciu bezrobotnym i chęci życia z grania, co doskonale oddaje postawę kontestacji i dystansu wobec dominującego porządku. To właśnie z tej perspektywy, często z marginesu społecznego, punkowcy mogli najostrzej oceniać absurdy „Ery mas”.

Ciekawostką, która dodatkowo pogłębia interpretację tej piosenki, jest pochodzenie nazwy zespołu. Krzysztof „Heban” Migdał, jeden z założycieli i twórców „Ery mas”, w cytowanym wywiadzie z 1991 roku wspominał, że nazwa „Defekt Muzgó” (pierwotnie „Defekt Mózgu”) powstała bezpośrednio po tragicznej śmierci jednego z członków zespołu, gitarzysty Manfreda, który „wyskoczył sobie przez okno”. Ta niezwykła historia, w której osobista tragedia wpłynęła na tożsamość zespołu, nadaje dodatkowy, głęboko egzystencjalny wymiar frazie „nie ma już człowieka”. Śmierć kolegi, której towarzyszyła refleksja o „defekcie mózgu”, może być rozumiana jako skrajny symptom niemożności odnalezienia się w „Erze mas”, gdzie jednostka jest tak bardzo spychana na margines, że w ostateczności całkowicie zanika. To potężna metafora, podkreślająca dramatyczne konsekwencje utraty człowieczeństwa w świecie zdominowanym przez bezlitosne mechanizmy społeczne i kulturowe.

Utwór „Era mas” jest zatem nie tylko krytyką konsumpcjonizmu i uniformizacji, ale także wołaniem o zachowanie indywidualności, o pamięć o tym, co czyni człowieka człowiekiem. W obliczu „Nowych czasów” i wszechobecnych „tłumów, wszędzie masy”, Defekt Muzgó wykrzykuje swój protest, przypominając, że prawdziwa wartość tkwi w byciu jednostką, a nie częścią bezmyślnej, sterowanej masy. Pomimo upływu lat, ten punkowy hymn pozostaje przerażająco aktualny, wciąż zmuszając do refleksji nad tym, czy w dzisiejszej globalnej wiosce, w dobie wszechobecnych mediów społecznościowych i algorytmów, „nie ma już człowieka”.