Interpretacja Czerwony pas - Brathanki

Piosenka "Czerwony pas" w wykonaniu Brathanków to tętniąca życiem opowieść o góralskiej tożsamości, wolności i nierozerwalnej więzi z naturą Karpat. Utwór, choć kojarzony dziś przede wszystkim z folkowym brzmieniem zespołu, ma znacznie dłuższą historię, sięgającą początków XIX wieku. Okazuje się, że to niezwykle popularna pieśń ludowa, która liczy sobie już prawie 200 lat, a mimo to wciąż porywa do tańca i śpiewu.

Tekst piosenki pochodzi z dramatu „Karpaccy Górale” autorstwa polskiego poety i dramaturga romantycznego, Józefa Korzeniowskiego (1797–1863), wydanego w 1840 roku w Wilnie. Korzeniowski napisał zarówno tekst, jak i melodię pierwotnej pieśni, zatytułowanej początkowo „Czerwony płaszcz”. Co ciekawe, dopiero później, z niewyjaśnionych przyczyn, tytuł zmienił się na „Czerwony pas”. Warto zaznaczyć, że Huculi, o których mowa w pieśni, nosili zazwyczaj skórzane, brązowe pasy i czerwone kurtki, tzw. serdaki, co potwierdzają słowa Romana Kumłyka, wybitnego huculskiego muzyka i etnografa. Refren, który tak mocno zapadł w pamięć, powstał nieco później, a jego autor pozostaje nieznany. Muzykę do piosenki skomponował z kolei XIX-wieczny polski kompozytor Karol Kurpiński.

Centralną postacią utworu jest góral, a konkretnie Hucuł – mieszkaniec Karpat Wschodnich, o którym mowa w dramacie Korzeniowskiego. Pieśń maluje jego portret jako człowieka wolnego i dumnego, z „czerwonym pasem, za pasem bronią i toporem, co błyszczy z dala”. To opis stroju i zarazem stylu życia pełnego swobody i radości („wesoła myśl, swobodna dłoń”). Huculi, lud o złożonych korzeniach – ukraińskich, polskich, wołoskich i innych – ukształtowali się w XVII wieku, często będąc uciekinierami od prawa czy pańszczyzny, którzy w górach znaleźli wolność i stworzyli unikalną kulturę. Są znani z bogatej tradycji folklorystycznej, muzyki, tańca i charakterystycznych, pięknie zdobionych strojów.

Refren to serce pieśni, wyrażające głęboką miłość Hucuła do jego górskiego świata: „Tam szum Prutu, Czeremoszu, Hucułom przygrywa / A wesoła kołomyjka do tańca porywa”. Kołomyjka to żywy, tradycyjny taniec huculski, często łączący figury kołomyjkowe i kozakowe, będący obowiązkowym elementem uroczystości, zwłaszcza weselnych. Rzeki Prut i Czeremosz, wymienione w tekście, to ważne arterie wodne Huculszczyzny, podkreślające naturalne środowisko życia tego ludu. Najważniejsze przesłanie refrenu to: „Dla Hucuła nie ma życia, jak na połoninie / Gdy go losy w doły rzucą, wnet z tęsknoty zginie”. Połonina, czyli wysokogórska łąka, symbolizuje tu esencję huculskiego bytu – wolność, przestrzeń i bliskość z naturą. Utrata tej przestrzeni, czyli rzucenie w „doły” (nizinne, miejskie życie), jest równoznaczne ze śmiercią z tęsknoty.

Kolejne zwrotki budują obrazy związane z cyklem natury i życia w Karpatach. „Gdy świeży liść, okryje buk / I Czarnohora ściemnieje / Niech dzwoni flet, niech ryczy róg; / Odżyły nasze nadzieje”. Czarnohora to najwyższe pasmo ukraińskich Karpat, a jej ciemnienie w połączeniu ze świeżymi liśćmi sugeruje nadejście wiosny i budzenie się życia. Dźwięki fletu i rogu, tradycyjnych instrumentów pasterskich, wzmacniają poczucie odrodzenia i nadziei. Ostatnia zwrotka: „Pękł rzeki grzbiet, popłynął lód / Czeremosz szumi po skale / Niech w dobry czas kędziory trzód / Weseli kąpią górale” opisuje odwilż i ożywienie po zimie, gdy górale wyprowadzają swoje owce („kędziory trzód”) na wiosenny wypas, a Czeremosz znów swobodnie płynie. To obraz harmonijnego współistnienia człowieka z rytmem przyrody.

Brathanki, włączając „Czerwony pas” do swojego repertuaru, nadali tej niemal dwustuletniej pieśni nowe życie i przypomnieli o bogactwie kultury huculskiej szerszej publiczności. Zespół, znany z przebojów takich jak "Czerwone Korale", często sięga po folkowe inspiracje, co doskonale widać w energetycznej interpretacji „Czerwonego pasa”. Ich wersja, wydana na płycie "Brathanki wykonują przeboje ludowe" w 2002 roku, podkreśla radosny i beztroski charakter pieśni, jednocześnie oddając hołd jej głębokiemu, kulturowemu dziedzictwu.

W sumie, „Czerwony pas” to coś więcej niż piosenka. To hymnowa opowieść o niezłomnym duchu Hucułów, ich wolności i niezatartej miłości do górskich krajobrazów, które ukształtowały ich tożsamość. To porywająca pieśń o życiu w zgodzie z naturą, gdzie radość i tęsknota przeplatają się w rytmie kołomyjki.