Interpretacja Son ar Chistr - Alan Stivell

"Son ar Chistr", co w języku bretońskim oznacza "Pieśń o cydrze", jest utworem, który zyskał światową sławę dzięki Alanowi Stivellowi, lecz jego korzenie sięgają znacznie głębiej w bretońską tradycję. Pierwotnie zatytułowana "Ev chistr 'ta Laou!", piosenka powstała w 1929 roku. Jej autorami byli dwaj młodzi rolnicy z Guiscriff w Morbihan, Jean Bernard i Jean-Marie Prima, którzy stworzyli ją pewnego letniego wieczoru podczas prac żniwnych, mając w rękach kufel cydru. Melodia tej wesołej, biesiadnej pieśni ludowej szybko stała się popularna w regionie Kornwalii i Pays Vannetais. Polig Monjarret opublikował ją po raz pierwszy w 1951 roku.

Centralnym motywem utworu jest – jak sugeruje tytuł – cydr, napój głęboko zakorzeniony w kulturze Bretanii. Powtarzające się jak refren wezwanie "Ev' chistr 'ta Laou rak chistr 'zo mat" (Pij cydr, Laou, bo cydr jest dobry) podkreśla jego rolę jako źródła radości i wspólnego celebrowania życia. Postać "Laou" jest interesująca; niektórzy sugerują, że to zdrobnienie od imienia Gwilherm (Wilhelm), inni zaś, że mogło to być przezwisko jednego z braci Prima, Jean-Marie, nadane ze względu na jego drobną posturę, jako że "Laou" w bretońskim oznacza również "pchły". Cena za kufel cydru – "Ur blank ur blank ar chopinad" (Grosik, grosik za szklankę) – wskazuje na jego dostępność i powszechność, wpisując się w obraz prostych, codziennych przyjemności.

Piosenka zręcznie przeplata pochwałę cydru z celebrowaniem miłości: "Ar chistr 'zo graet e'it bout evet, Hag ar merc'hed e'it bout karet" (Cydr jest stworzony do picia, a dziewczęta stworzone, by być kochane). Ten fragment buduje sielankowy obraz beztroskiego życia, pełnego wina i romansów, typowy dla wielu pieśni biesiadnych. W swojej pierwotnej, dłuższej wersji utwór zawierał również wiersze, które mówiły: "Karomp pep hini e hini, 'Vo kuit da zen kaout jalousi" (Niech każdy kocha swoją własną, a nie będzie już zazdrości). To dodawało warstwę afirmacji wierności w miłości, która harmonizowała z ideą wspólnego picia.

Niespodziewany zwrot akcji następuje w późniejszych strofach, wprowadzając element melancholii i rozczarowania. Podmiot liryczny wyznaje: "N'oan ket c'hoazh tri miz eureujet, Benn' vezen bamdeiz chikanet" (Nie byłem żonaty przez trzy miesiące, zanim dręczony byłem codziennie). Ta nagła zmiana tonu, od radosnego świętowania do skarg na małżeńskie niesnaski, jest zaskakująca i nadaje pieśni ludowej głębszy, bardziej realistyczny wymiar. W pełnej wersji piosenki pojawiają się nawet wzmianki o kopniakach i uderzeniach oraz wyrzuceniu za drzwi. Co więcej, bohater pieśni cierpi najbardziej nie z powodu fizycznego traktowania, ale z powodu tego, co o nim mówiono: "Lâret 'oa din'oan butuner, Ha lonker sistr ha merc'hetaer" (Mówiono o mnie, że jestem niestały, pijakiem cydru i kobieciarzem). To kontrastujące zakończenie może być interpretowane jako humorystyczne ostrzeżenie przed pułapkami małżeństwa, ironiczny komentarz do rzeczywistości, która często odbiega od idealistycznych wyobrażeń o miłości i radości. Jest to też element charakterystyczny dla bretońskich sône – pieśni traktujących o anegdotycznych wydarzeniach z codziennego życia, w przeciwieństwie do bardziej dramatycznych gwerz.

Alan Stivell, wybitny bretoński muzyk i harfista, odegrał kluczową rolę w spopularyzowaniu "Son ar Chistr" na arenie międzynarodowej. Nagrał swoją wersję w 1970 roku na debiutanckim albumie "Reflets" i jako stronę B singla "Brocéliande". Dzięki jego interpretacji, która tchnęła nowe życie w tradycyjną melodię, pieśń rozprzestrzeniła się poza Bretanię, inspirując liczne adaptacje i covery na całym świecie. Wśród artystów, którzy wykorzystali tę melodię, znajdują się holenderska grupa Bots ("Zeven dagen lang"), niemiecka Oktoberklub ("Was wollen wir trinken"), włoski Angelo Branduardi ("Gulliver"), irlandzcy The Chieftains, a nawet zespół Scooter ("How Much Is the Fish?"). Co ciekawe, w niektórych krajach, zwłaszcza w Rosji, błędnie uważa się, że niemiecka wersja "Was wollen wir trinken" była hymnem Luftwaffe lub marszem SS, co jest nieprawdą, ponieważ teksty niemieckie powstały dopiero w latach 70. i 80..

Dzięki Alanowi Stivellowi, który konsekwentnie promował muzykę celtycką i bretońską, "Son ar Chistr" stała się ponadczasowym symbolem bretońskiej kultury i jej żywotności. Jej prosta, chwytliwa melodia i tekst, łączący radość życia z nutą gorzkiej ironii, sprawiły, że przetrwała dekady, dostosowując się do różnych kontekstów i zyskując nowych fanów w każdym pokoleniu. Jest to przykład pieśni, która, choć lokalna w swoim pochodzeniu, dzięki geniuszowi artystycznemu zyskała uniwersalne przesłanie i globalny zasięg.