Interpretacja 51 - TSA

Utwór "51" grupy TSA to jedna z najbardziej ikonicznych ballad w historii polskiego rocka, wydana w 1982 roku na debiutanckim, koncertowym albumie zespołu pt. Live. Piosenka wyróżnia się na tle innych, często dynamicznych, hardrockowych kompozycji zespołu, oferując niezwykle emocjonalną głębię i poruszające przesłanie. Jej tekst, napisany przez wieloletniego współpracownika zespołu, Jacka Rzehaka, oraz muzyka skomponowana przez Andrzeja Nowaka i Marka Piekarczyka, niosą ze sobą bardzo osobiste historie.

Tekst piosenki rozpoczyna się od obrazu podmiotu lirycznego, który "Idąc cmentarną aleją" poszukuje swojego przyjaciela. Ten listopadowy wieczór staje się metaforą melancholii, zadumy i smutku towarzyszącego wspomnieniom o utraconej osobie. Słowa "Odszedłeś, bo byłeś słaby / Jak suchy liść" symbolizują kruchość życia i bezsilność wobec nagłej śmierci. Zgodnie z relacją Jacka Rzehaka, tekst powstał pod wpływem osobistej tragedii. Latem 1973 roku, gdy Rzehak miał zaledwie 17 lat, jego przyjaciel popełnił samobójstwo, co było przypuszczalnie związane z problemami narkotykowymi, popularnymi w tamtych "hipisowskich" czasach. Ta wstrząsająca dla młodego licealisty strata zainspirowała słowa, które z biegiem lat stały się hymnem polskiego rocka.

Muzyka do utworu, skomponowana przez Andrzeja Nowaka, również ma swoje tragiczne korzenie. Nowak przyznał, że był przybity wiadomością o śmierci bliskiego kolegi, Krzyska, który przedawkował narkotyki. To zdarzenie, powiązane z próbą przemytu 51 kilogramów narkotyków, która miała miejsce kilka lat przed powstaniem piosenki, nadało utworowi tytuł "51". Fakt, że numer "51" odnosi się do tak konkretnego i bolesnego kontekstu, a nie np. do mitycznej Strefy 51, sprawia, że piosenka nabiera dodatkowej warstwy realizmu i osobistego dramatu.

W dalszej części tekstu pojawia się pragnienie metafizycznego połączenia: "Dziś możemy dotknąć się / Naszymi pustymi duszami". To pragnienie obnażenia "oszustw" i "wypalonych sumień" wskazuje na potrzebę ostatecznego rozliczenia się z przeszłością i własnymi błędami, być może poczucia winy lub żalu za to, czego nie zdołano powiedzieć za życia przyjaciela. Podmiot liryczny odczuwa ulgę, że "Już nikogo nie dręczą / Nasze mdłe spojrzenia", co sugeruje uwolnienie od osądów świata zewnętrznego i możliwość bycia "nareszcie sami" w tym wspólnym, choć jednostronnym, akcie wspomnienia.

Refren podkreśla tęsknotę za zmarłym i prośbę o pomoc w przezwyciężeniu smutku. Prośba "Pomóż mi przywołać dawne lata / Ożywić śpiących ludzi" może być interpretowana jako wołanie o przywrócenie wspomnień, ożywienie ducha tych, którzy odeszli, ale także być może o pobudzenie do życia tych, którzy jeszcze żyją, ale pogrążeni są w apatii. Słowa "Pomóż mi, pomóż mi pokonać smutek / Który pozostał, gdy nagle odszedłeś" są wyrazem głębokiego żalu i niemożności pogodzenia się z nagłą stratą.

Marek Piekarczyk, wokalista TSA, odegrał kluczową rolę w uformowaniu tego utworu. Nagranie, które miało miejsce pod koniec 1981 roku w krakowskim Teatrze STU, było dla niego wyjątkowym przeżyciem. Sam Marek Piekarczyk wspominał, że śpiewał w studio sam, przy zapalonej świeczce, z kartką tekstu na pulpicie, czując się "jak na kameralnej scenie". Podkreślał, że utwór jest "trudny emocjonalnie i trudny wokalnie", a jego intencją było uniknięcie "dziamgania o miłości", co było typowe dla ballad w tamtych czasach. Ta rockowa ballada, choć harmonicznie nieskomplikowana (tonacja mollowa, powtarzające się trzy akordy w zwrotce i dwa w refrenie), zyskuje dzięki minimalistycznej partii basu, zaaranżowanej przez Janusza Niekrasza, oraz ekspresyjnemu wykonaniu Piekarczyka.

"51" jest utworem o uniwersalnym przesłaniu, mimo swoich osobistych inspiracji. Jego popularność i wpływ na polską muzykę rockową są niezaprzeczalne – utwór często pojawia się na listach najlepszych polskich piosenek wszech czasów i zajął 3. miejsce w prestiżowym Topie Wszech Czasów Listy Przebojów Programu III PR w 2009 roku. Marek Piekarczyk wielokrotnie dedykował go na koncertach pamięci osób zmarłych w wyniku uzależnień, a także artystów takich jak Ryszard Riedel, Czesław Niemen czy Tadeusz Nalepa, co tylko potwierdza jego znaczenie jako hymnu żałoby i refleksji nad przemijaniem. Utwór znalazł się również w filmie "Pod Mocnym Aniołem" Wojciecha Smarzowskiego, co świadczy o jego kulturowym rezonansie. W 1983 roku zespół otrzymał złotą płytę za singel "Zwierzenia kontestatora/51", co umocniło jego pozycję na polskiej scenie muzycznej. Nawiązuje do niego utwór "52 dla przyjaciół", który ma już bardziej optymistyczną wymowę. Nawet po latach od wydania, "51" pozostaje utworem głęboko poruszającym, świadectwem bólu po stracie i tęsknoty za minionymi chwilami.