Interpretacja Ustna harmonijka - Franciszek Kobryńczuk

W piosence „Ustna harmonijka” Franciszek Kobryńczuk, postać niezwykła, łącząca w sobie profesjonalizm naukowca – anatoma weterynaryjnego i profesora nauk weterynaryjnych – z wrażliwością cenionego poety dziecięcego, zaoferował mały hymn na cześć prostoty i uniwersalności. Jego twórczość dla dzieci bywa stawiana w jednym rzędzie z dokonaniami takich mistrzów jak Jan Brzechwa czy Julian Tuwim. Utwór, do którego muzykę skomponował Sylwek Szweda w 2011 roku, jest doskonałym przykładem jego talentu do dostrzegania głębi w codziennych zjawiskach i przekazywania jej w przystępny sposób.

Tekst piosenki rozpoczyna się od porównania: „Jedni mają klarnet, puzon, / flet, kontrabas albo skrzypce. / Ja mam ustną harmonijkę / i gram na tej harmonijce.” Ta początkowa strofa natychmiast ustawia harmonijkę w kontrze do orkiestrowych, bardziej monumentalnych instrumentów. Nie ma tu jednak nuty zazdrości czy kompleksów, a raczej pogodna akceptacja i duma z własnego, skromnego wyboru. To celebrowanie małego, dostępnego, bliskiego sercu. Kobryńczuk, który w swoim życiu doświadczył trudnych chwil, w tym kilkuletniego więzienia w czasach stalinowskich za działalność niepodległościową, mógł cenić sobie wolność i autentyczność wyrażoną w prostych formach. Harmonijka, jako instrument niewymagający wielkich nakładów finansowych ani specjalistycznego transportu, staje się tu metaforą dostępności sztuki dla każdego, niezależnie od statusu czy okoliczności.

Druga zwrotka rozwija ten temat, podkreślając praktyczność harmonijki: „Inni swoje instrumenty / noszą w dużych futerałach. / Z harmonijką nie ma biedy, / wejdzie w kieszeń, bo jest mała.” Ta fraza jest kluczowa. "Wejdzie w kieszeń" oznacza, że harmonijka jest zawsze pod ręką, gotowa do użycia w każdej chwili i w każdym miejscu. Jest symbolem spontaniczności, wolności i braku zbędnego balastu. W kontekście życia Franciszka Kobryńczuka, który całe swoje dorosłe życie zawodowe związał z anatomią zwierząt i popularyzacją wiedzy o przyrodzie, jednocześnie będąc cenionym autorem wierszy, zwłaszcza dla dzieci, taka mobilność i prostota odzwierciedla jego przystępne podejście do nauki i sztuki. Nie ma w nim zadęcia, jest za to szczera chęć dzielenia się.

Najpiękniej jednak harmonijka jawi się w trzeciej strofie, gdzie jej możliwości stają się niemal mistyczne: „Harmonijka wygra wszystko, / co odzywa się wokoło: / głosy ptaków, szmery listków / rzewnie albo na wesoło.” Tutaj instrument staje się medium, które potrafi naśladować i wyrażać całe bogactwo świata przyrody. "Głosy ptaków, szmery listków" to bezpośrednie odwołanie do natury, która była dla Kobryńczuka niezwykle ważna. Był on ściśle związany z Podlasiem i jego przyrodą, a tematyka leśna i zwierzęca, w szczególności żubry, często pojawiała się w jego poezji. Harmonijka, choć mechaniczna, w rękach grającego nabiera organicznej zdolności do odzwierciedlania naturalnych dźwięków. Potrafi oddać zarówno „rzewne”, czyli melancholijne, jak i „wesołe” nastroje, co świadczy o jej niezwykłej ekspresji i wszechstronności. To idealnie pasuje do wizerunku Kobryńczuka jako gawędziarza i nauczyciela, który potrafił barwnie opowiadać o zawiłościach świata, trafiając zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Interpretując „Uśtną harmonijkę”, dostrzegamy, że piosenka ta to coś więcej niż tylko opowieść o małym instrumencie. To metafora życia samego Franciszka Kobryńczuka – człowieka o wielu talentach, który pomimo trudnych doświadczeń, zachował prostotę, autentyczność i głęboką miłość do otaczającego go świata. Jego harmonijka to symbol tego, że prawdziwa wartość i piękno często tkwią w rzeczach niepozornych, dostępnych dla każdego, a jej zdolność do wyrażania zarówno radości, jak i smutku, oraz naśladowania natury, odzwierciedla bogactwo ludzkich emocji i nierozerwalny związek człowieka z przyrodą. To mały, kieszonkowy skarb, który pomimo swoich rozmiarów, jest w stanie opowiedzieć całą historię świata.