Utwór „Palę Faję” Formacji Nieżywych Schabuff to prawdziwa perełka w dorobku polskiej muzyki alternatywnej przełomu lat 80. i 90., stanowiąca esencję wczesnego stylu grupy pod przewodnictwem Jacka Pałuchy. Piosenka ta, pochodząca z legendarnego albumu „Wiązanka melodii młodzieżowych” wydanego w 1989 roku, od razu stała się jednym z najbardziej rozpoznawalnych hitów zespołu, obok „Klubu wesołego szampana” i „Swobodnego Dżordża”. Ciekawostką jest, że teksty, a zwłaszcza specyficzna nazwa zespołu, były odbiciem ceniącej sobie pełną wolność i surrealizm atmosfery, w której tworzyli młodzi muzycy. Jak wspomina Olek Klepacz, wokalista FNS, nazwa zespołu miała być pojemna i nic nie mówiąca, dając im pełną swobodę artystyczną.

Tekst piosenki, którego autorem jest Jacek Pałucha, doskonale oddaje ten duch. Już pierwsza zwrotka buduje obraz absurdalnej, wręcz groteskowej, sytuacji zagrożenia: „Może pięciu Schwarzeneggerów, za moimi plecami, chce mnie przebić widłami, albo rozsiekać siekierami”. To hiperboliczne wyobrażenie symbolizuje wszechobecne lęki, presje i absurdalne niebezpieczeństwa, które czyhają na jednostkę w świecie zewnętrznym. Mogą to być realne zagrożenia, ale równie dobrze mogą to być przerysowane obawy, podsycane przez paranoiczną wyobraźnię lub niepewną rzeczywistość. Warto pamiętać, że utwór powstawał w drugiej połowie lat 80. w Polsce, w okresie zawirowań społeczno-politycznych, co mogło sprzyjać poczuciu zagrożenia i niestabilności.

W kontraście do tych zewnętrznych, monumentalnych niemal, niebezpieczeństw, refren prezentuje postać narratora, który w obliczu zagrożenia reaguje z zaskakującym stoicyzmem i nonszalancją: „A ja palę faję, żuję gumę, palę faję za fają, a ja palę faję, dłubię w nosie, palę faję za fają”. Te prozaiczne, wręcz infantylne czynności – palenie papierosa, żucie gumy, dłubanie w nosie – stają się manifestem obojętności, pasywnego oporu lub po prostu ucieczki w wewnętrzny świat błahych przyjemności. To gest lekceważenia, demonstracja niezależności od zewnętrznych okoliczności, nawet jeśli są one śmiertelnie poważne. To eskapizm, ale podszyty pewną nonszalancką brawurą, która charakterystyczna była dla twórczości Pałuchy, ceniącego sobie zabawę słowem i absurdem.

Druga zwrotka kontynuuje ten motyw zagrożenia, tym razem wprowadzając element globalny i nieco futurystyczny: „Może w górze tam gdzieś, rakieta lata, sterowana ręką wariata”. Obraz rakiety, być może kojarzącej się z zimnowojennymi lękami lub po prostu z bezmyślną destrukcją, dodatkowo wzmacnia poczucie chaosu i braku kontroli nad światem. I ponownie, w odpowiedzi na to kosmiczne zagrożenie, pojawia się ten sam beztroski refren, podkreślający niezmienność postawy narratora.

Kluczowa dla interpretacji jest trzecia zwrotka, która wprowadza element samorefleksji: „A może to wszystko bzdura, by nie latać w chmurach, być może wszystko jest w porządku, lecz Ty już masz wrzody na żołądku”. Ta linia tekstu sugeruje, że źródło niektórych lęków może tkwić nie w obiektywnej rzeczywistości, ale w subiektywnym postrzeganiu i nadmiernej analizie. Narrator zastanawia się, czy całe to wyobrażone zagrożenie nie jest jedynie pretekstem, aby unikać „latania w chmurach”, czyli oderwania od rzeczywistości, bycia marzycielem, dążenia do czegoś więcej. Jednocześnie, choć zewnętrzne zagrożenia mogą być „bzdurą”, ich wewnętrzne konsekwencje są bardzo realne – „masz wrzody na żołądku”. Jest to inteligentna krytyka nadmiernego zamartwiania się, które finalnie szkodzi bardziej niż samo domniemane zagrożenie. Pokazuje to, że bierna postawa narratora może być też świadomym wyborem w trosce o własne zdrowie psychiczne, swego rodzaju obroną przed autodestrukcyjnym stresem.

Warto wspomnieć o genezie tytułu – krąży anegdota, że to Wojciech Płocharski, autor tekstu do innego przeboju FNS „Klub wesołego szampana”, mógł być pomysłodawcą sformułowania „Palę Faję”. To dodaje utworowi warstwy spontaniczności i kolektywnego ducha twórczego.

„Palę Faję” to utwór, który w swojej absurdalnej prostocie jest niezwykle głęboki. Jest to hymn na cześć indywidualnej wolności i niezależności, manifest sprzeciwu wobec lęków i presji, wyrażony poprzez pozorną obojętność. Znakomita, melodyjna oprawa muzyczna, charakterystyczna dla wczesnej Formacji Nieżywych Schabuff, z dominującymi syntezatorami i wielogłosami, dodatkowo wzmocniła przekaz piosenki, czyniąc ją ponadczasowym symbolem nonszalancji i inteligentnego eskapizmu. Po odejściu Jacka Pałuchy w 1989 roku, zespół zmienił kierunek na bardziej popowy, co sprawia, że „Palę Faję” pozostaje wyjątkowym świadectwem ich awangardowych i surrealistycznych początków.