Interpretacja Hier Encore - Charles Aznavour

"Hier Encore" Charlesa Aznavoura to jedna z najbardziej przejmujących i uniwersalnych piosenek w historii francuskiej chanson, wydana we wrześniu 1964 roku. Utwór, do którego Aznavour napisał wzruszające słowa, podczas gdy muzykę skomponował Georges Garvarentz, to głęboka refleksja nad przemijaniem, utraconą młodością i nieodwracalnymi konsekwencjami dawnych wyborów. Co ciekawe, sam Aznavour miał zaledwie około 40 lat, gdy pisał ten utwór, co dodaje mu niezwykłej przenikliwości – to nie jest wyłącznie perspektywa starca, lecz dojrzałego mężczyzny, który uświadamia sobie ulotność i powagę upływającego czasu.

Tytuł "Hier Encore" dosłownie oznacza "Wczoraj jeszcze" lub "Wczoraj znowu", co w języku angielskim zostało przetłumaczone jako "Yesterday When I Was Young" (Wczoraj, kiedy byłem młody). Francuskie "encore" w tym kontekście nie prosi o powtórkę, lecz podkreśla ciągłość i nieodwracalność przeszłości, która wciąż rezonuje w teraźniejszości, wywierając wpływ na obecne ja podmiotu lirycznego. Ten dwuznaczny tytuł unika prostego sentymentalizmu, nadając piosence dodatkową głębię.

W pierwszych strofach podmiot liryczny z nostalgią, ale i rosnącą goryczą wspomina swoje dwudzieste lata. Był wtedy beztroski, "pieścił czas" i "bawił się życiem, jak bawi się miłością", żyjąc nocą i nie licząc dni, które "uciekały w czasie". Młodość jawi się jako okres pełen iluzji nieśmiertelności i niewyczerpanych zasobów. Podmiot był przekonany, że może zatrzymać, a nawet wyprzedzić czas, lecz jedyne, co robił, to "biegł i zadyszał się". Ten gorączkowy pośpiech symbolizuje młodość spędzoną na gonitwie za efemerycznymi przyjemnościami, bez głębszej refleksji. Ignorował przeszłość, żył wyłącznie przyszłością, pełen pychy i pewności siebie, "wyprzedzając się w każdej rozmowie" i "krytykując świat z nonszalancją". To przejmujący obraz typowej młodzieńczej arogancji, przekonania o własnej wszechwiedzy i niepodważalności opinii, które z perspektywy czasu okazują się puste.

Kolejne fragmenty piosenki ujawniają tragiczną konsekwencję tej beztroski. "Zrobiłem tyle planów, które zawisły w powietrzu, założyłem tyle nadziei, które odleciały". Zostaje zagubiony, nie wiedząc, dokąd iść, z "oczami szukającymi nieba, ale sercem wbitym w ziemię". To potężna metafora utraconych aspiracji, zderzenia wzniosłych marzeń z brutalną, przyziemną rzeczywistością. Aznavour maluje obraz życia, w którym liczyły się tylko "szaleństwa", które ostatecznie nie pozostawiły "nic konkretnego" poza "kilkoma zmarszczkami na czole i strachem przed nudą". Zmarnowany czas na "folies" (szaleństwa, głupstwa) odcisnął swoje piętno nie tylko w psychice, prowadząc do egzystencjalnej pustki, ale i fizycznie, poprzez oznaki starzenia.

Najbardziej bolesne jest jednak poczucie izolacji i utraty bliskich. "Moje miłości umarły, zanim zaistniały", co wskazuje na powierzchowne lub niespełnione romanse, a "przyjaciele odeszli i nie wrócą". Podmiot liryczny, z gorzką świadomością, przyznaje, że to "przez jego winę" stworzył wokół siebie pustkę, "zmarnował swoje życie i młode lata". Charles Aznavour, którego Jean Cocteau nazwał artystą, który sprawił, że "przed Aznavourem rozpacz była niepopularna", w mistrzowski sposób oddaje to uczucie bezpowrotnej straty i autodestrukcji. Cały utwór to akt żalu i autooskarżenia, w którym podmiot liryczny wyrzucił "to, co najlepsze", "zastygł w uśmiechach" i "zamroził płacz", odcinając się od prawdziwych emocji.

Piosenka kończy się dramatycznym i powracającym pytaniem, które stanowi jej kwintesencję: "Gdzież są one teraz? Teraz, moje dwadzieścia lat?" To retoryczne pytanie nie wymaga odpowiedzi, bo ta jest bolesna i oczywista – młodość odeszła bezpowrotnie, a wraz z nią szanse na inne, być może lepsze życie. Ta kompozycja stała się jednym z największych przebojów Aznavoura i doczekała się niezliczonych adaptacji w wielu językach, w tym słynnej wersji angielskiej "Yesterday When I Was Young" Herberta Kretzmera, wykonywanej przez takich artystów jak Roy Clark czy Dusty Springfield. Jej uniwersalne przesłanie o żalu za niewykorzystanym czasem, pomyłkach młodości i ulotności życia sprawia, że "Hier Encore" pozostaje ponadczasowym klasykiem, który wciąż porusza słuchaczy na całym świecie, zapraszając ich do refleksji nad własnymi wyborami. Nawet w 2023 roku utwór zyskał nową publiczność dzięki samplowaniu przez Bad Bunny'ego w piosence "Monaco" oraz pojawieniu się w serialu Netflix "Lupin", co świadczy o jego trwałym wpływie i rezonansie międzypokoleniowym.