Interpretacja Do prostego człowieka - Akurat

Utwór "Do prostego człowieka" zespołu Akurat, pochodzący z albumu Prowincja z 2003 roku, jest wyjątkową adaptacją arcydzieła Juliana Tuwima, wiersza o tym samym tytule, opublikowanego po raz pierwszy w 1929 roku w dzienniku „Robotnik”. Przesłanie piosenki, równie aktualne dziś jak niemal sto lat temu, stanowi mocny manifest pacyfistyczny i krytykę mechanizmów propagandy wojennej, demaskując prawdziwe motywy stojące za militarystyczną retoryką.

Akurat w swojej interpretacji doskonale oddaje narastające napięcie, opisane przez Tuwima. Pierwsze strofy malują obraz społeczeństwa poddawanego intensywnej indoktrynacji: „Gdy znów do murów klajstrem świeżym / Przylepiać zaczną obwieszczenia, / Gdy «Do ludności», «Do żołnierzy» / Na alarm czarny druk uderzy”. Poeta z goryczą konstatuje, jak łatwo „byle drab i byle szczeniak / W odwieczne kłamstwo ich uwierzy”, że wojna jest konieczna, by „Mordować, grabić, truć i palić”. Cała ta manipulacja odbywa się pod płaszczykiem górnolotnych haseł: „Ojczyznę szarpać deklinacją”, „łudzić kolorowym godłem”, „judzić «Historyczną racją»” – odwołując się do fałszywie pojmowanych wartości takich jak honor, chwała czy ofiara. Tuwim posuwa się nawet dalej, podkreślając rolę instytucji religijnych, gdy „wyjdzie biskup, pastor, rabin / Pobłogosławić Twój karabin, / Bo mu sam Pan Bóg szepnął z nieba, / Że za ojczyznę – bić się trzeba”. Obraz ten uzupełnia krzykliwa prasa („wrzask liter z pierwszych stron dzienników”) i irracjonalny entuzjazm mas, symbolizowany przez „stado dzikich bab – kwiatami / Obrzucać zacznie «Żołnierzyków»”.

W drugiej części utworu następuje kluczowe przełamanie i bezpośredni apel do adresata – „prostego człowieka”. Podmiot liryczny, niczym głos rozsądku, z empatią zwraca się: „O, przyjacielu nieuczony, / Mój bliźni z tej czy innej ziemi!”. To właśnie w tym miejscu ujawniona zostaje prawdziwa, cyniczna motywacja elity rządzącej: „Wiedz, że na trwogę biją w dzwony / Króle z panami brzuchatemi”. Zespoł Akurat, podobnie jak wielu interpretatorów wiersza, używa prawidłowej formy "panami brzuchatemi", choć w internecie zdarza się błędny zapis "pannami". Wojna zostaje tu zredukowana do brutalnej, ekonomicznej kalkulacji: „Wiedz, że to bujda, granda zwykła, / Gdy Ci wołają: «Broń na ramię!», / Że im gdzieś nafta z ziemi sikła / I obrodziła dolarami; / Że coś im w bankach nie sztymuje, / Że gdzieś zwęszyli kasy pełne / Lub upatrzyły tłuste szuje / Cło jakieś grubsze na bawełnę”. To bezpośrednie połączenie wojny z zyskiem, krwią z naftą, jest sednem antywojennego przesłania Tuwima i Akurat.

Finał piosenki to wezwanie do buntu i odmowy partycypacji w tej krwawej grze: „Rżnij karabinem w bruk ulicy! / Twoja jest krew, a ich jest nafta!”. Akurat powtarza tu radykalny gest sprzeciwu. Wiersz Tuwima, napisany w atmosferze narastających napięć przed II wojną światową, wywołał skandal i oskarżenia o dezercję, a nawet doprowadził do odpowiedzialności karnej redaktora naczelnego „Robotnika”. Tuwim bronił się, wyjaśniając, że wiersz był apelem do wszystkich narodów o sprzeciw wobec wojny zaborczej, nie zaś brakiem szacunku dla obrony niepodległości. Akurat tchnął w ten tekst nowe życie, wydając go w 2003 roku, w kontekście wojny w Iraku, co doskonale uwypukliło ponadczasowy charakter utworu. Muzycznie, zespół połączył ska i punk rock, tworząc prostą, ale uderzającą aranżację, która potęguje siłę przekazu. Refren „Bujać – to my, panowie szlachta!” staje się hymnem świadomości i odrzucenia manipulacji, przypomnieniem, że to zwykli ludzie, a nie elity, mają prawo decydować o swojej krwi i przyszłości. To prowokacyjne stwierdzenie, będące nie tyle deklaracją pychy, co afirmacją podmiotowości w obliczu cynicznej władzy, pozostaje potężnym wezwaniem do refleksji nad tym, kto naprawdę czerpie zyski z ludzkiej tragedii.