Interpretacja Hallelujah - Rufus Wainwright

Piosenka „Hallelujah” Leonarda Cohena, w mistrzowskiej interpretacji Rufusa Wainwrighta, to utwór o niezwykłej głębi i wielowymiarowości, który wymyka się prostym definicjom. Pierwotnie wydana na albumie „Various Positions” w 1984 roku, powstała w wyniku trwającego pięć lat żmudnego procesu twórczego, podczas którego Cohen miał napisać od 80 do nawet 180 (!) wersji roboczych tekstu, legendarnie siedząc w bieliźnie na podłodze hotelu Royalton i wypełniając notesy. Co ciekawe, utwór początkowo nie spotkał się z uznaniem, a wytwórnia płytowa Cohena w USA nawet odmówiła wydania całego albumu. Dopiero późniejsze covery, w tym wersja Johna Cale'a, która zainspirowała Wainwrighta, przyniosły mu globalną sławę.

Samo słowo „Hallelujah”, pochodzące z hebrajskiego, oznacza „Chwalcie Pana”. Jednak Leonard Cohen wielokrotnie podkreślał, że jego pieśń mówi o „wielu rodzajach Alleluja” – to pragnienie afirmacji życia, nie w sensie formalnie religijnym, lecz z entuzjazmem i emocjami, pogodzenie się z chaosem istnienia. Właśnie ta idea przenika całą interpretację Wainwrighta.

Pierwsza zwrotka, „I've heard there was a secret chord / That David played, and it pleased the Lord / But you don't really care for music, do you? / It goes like this / The fourth, the fifth / The minor fall, the major lift / The baffled king composing Hallelujah”, wprowadza biblijny kontekst, nawiązując do króla Dawida, męża-muzyka, który poprzez melodię komunikował się z boskością. Cohen w genialny sposób opisuje również samą progresję akordów (C, F, G, a-moll, F), która stanowi szkielet utworu: „czwarta, piąta, molowy upadek, durowy wzlot”. „Skonfundowany król komponujący Hallelujah” to metafora artysty, człowieka, który mimo swoich wątpliwości i niedoskonałości, odnajduje wyraz w akcie twórczym, w tym właśnie, złożonym „Alleluja”.

Druga zwrotka zanurza się głębiej w ludzką niedoskonałość, przywołując historie biblijne – Dawida i Batszeby („You saw her bathing on the roof / Her beauty and the moonlight overthrew you”) oraz Samsona i Dalili („She tied you to a kitchen chair / She broke your throne, and she cut your hair”). Te opowieści symbolizują, jak miłość, pożądanie i zdrada mogą prowadzić do upadku nawet najpotężniejszych postaci. „Hallelujah” staje się tu okrzykiem zarówno ekstazy, jak i rezygnacji, świadomością, że sacrum i profanum nierozerwalnie się splatają.

Wersja Rufusa Wainwrighta, choć to John Cale nagrał tę użytą w filmie „Shrek”, znalazła się na oficjalnej ścieżce dźwiękowej i to ona, z przejmującym, „niemal liturgicznym” głosem artysty, stała się dla wielu pokoleń pierwszym kontaktem z tym utworem. Wainwright, sam kompozytor operowy, wnosi do utworu dramatyzm i operową wrażliwość, które uwypuklają emocjonalne niuanse tekstu.

Trzecia zwrotka wprowadza osobisty ton, refleksję nad przeszłością i naturą miłości: „Maybe I have been here before / I know this room, I've walked this floor / I used to live alone before I knew you / I've seen your flag on the marble arch / Love is not a victory march / It's a cold and it's a broken Hallelujah”. Miłość nie jest tu triumfalnym pochodem, lecz czymś trudnym, pełnym bólu i rozczarowań, „zimnym i złamanym Alleluja”. Ta linia w szczególności oddaje sedno piosenki: życie i miłość są pełne sprzeczności, a nawet w cierpieniu i rozpaczy można odnaleźć coś godnego „Alleluja”.

W czwartej zwrotce, „And remember when I moved in you? / The holy dark was moving too / And every breath we drew was Hallelujah”, Wainwright śpiewa kluczową zmianę tekstu z oryginalnego „holy dove” (święta gołębica) Cohena na „holy dark” (święta ciemność). Ten subtelny, lecz znaczący wybór, podkreśla obecność sacrum nie tylko w jasnych, uduchowionych momentach, ale także w intymności, tajemnicy i ludzkiej cielesności – w „świętej ciemności”, gdzie każdy oddech może być modlitwą czy też wyrazem głębokiego połączenia.

Ostatnia zwrotka, „Maybe there's a god above / And all I ever learned from love / Was how to shoot at someone who outdrew you / And it's not a cry you can hear at night, / It's not somebody who's seen the light / It's a cold and it's a broken Hallelujah”, podsumowuje tematy wątpliwości i bolesnych lekcji miłości, która często przypomina walkę. Ponownie wybrzmiewa motyw „zimnego i złamanego Alleluja”, nie jako prostej pochwały czy oznaki oświecenia, ale jako głębokie, czasem smutne, potwierdzenie istnienia, akceptację wszystkich sprzeczności.

Rufus Wainwright sam wielokrotnie wypowiadał się na temat tego utworu. Początkowo bywał „nieco zirytowany” nieustannym żądaniem jego wykonania, ale po śmierci Leonarda Cohena w 2016 roku odnalazł w nim „na nowo docenienie” i ponownie włączył do swojego repertuaru. Piosenka była obecna w ważnych momentach jego życia, np. zaśpiewał ją na nabożeństwie żałobnym po śmierci Królowej Elżbiety II. Artysta wyraził także swoje głębokie oburzenie, nazywając to „bluźnierstwem”, gdy Donald Trump użył jego wersji w celach politycznych, choć dostrzegł też w tym akcie „rozbitego człowieka” szukającego odkupienia. Jego interpretacja „Hallelujah” to świadectwo uniwersalnej siły utworu, który, mimo swojej złożoności, potrafi poruszyć i zjednoczyć ludzi w najróżniejszych kontekstach. To pieśń, która jak powiedział Cohen, „jest odpowiedzią na wszystko, co dzieje się w naszym życiu: pieśń, która celebruje błogosławieństwa i zasoby naszego życia, oraz pieśń, która opłakuje nasze straty, nasze złamane serca i nasze śmierci”.