Interpretacja Cuncti Simus Concanentes - Psalteria

Cuncti Simus Concanentes w wykonaniu grupy Psalteria to niezwykła podróż w głąb średniowiecznej duchowości i mistyki, pieśń, która sama w sobie jest modlitwą i wezwaniem do wspólnego uwielbienia. Utwór ten wywodzi się z Llibre Vermell de Montserrat, czyli "Czerwonej Księgi z Montserrat" – manuskryptu z XIV wieku, który powstał w benedyktyńskim klasztorze Montserrat w Katalonii w Hiszpanii. Księga ta stanowi unikalne świadectwo późnośredniowiecznej muzyki i tekstów dewocyjnych, przeznaczonych dla pielgrzymów, którzy przybywali do sanktuarium Maryjnego.

Samo wezwanie "Cuncti simus concanentes: Ave Maria" – "Wszyscy zaśpiewajmy razem: Ave Maria" – jest powracającym refrenem i sercem utworu. Jest to dosłowne zaproszenie do wspólnej modlitwy i kontemplacji, do jednoczenia się w pieśni ku czci Matki Boskiej. Ten powtarzający się motyw nadaje kompozycji charakter medytacyjny, wprowadzając słuchacza w stan skupienia, typowy dla średniowiecznych praktyk religijnych.

Pieśń opisuje jedno z najważniejszych wydarzeń w historii chrześcijaństwa – Zwiastowanie Pańskie, moment, w którym Archanioł Gabriel ogłasza Maryi, że pocznie i urodzi Syna Bożego. Tekst zaczyna się od obrazu "Virgo sola existente en affuit angelus;" (Gdy Dziewica sama przebywała, anioł się ukazał). To ujęcie podkreśla intymność i świętość chwili, w której Maryja, będąca w samotności, zostaje nawiedzona przez niebiańskiego posłańca. Gabriel, "wysłany z nieba" ("missus celitus"), zwraca się do niej z "jasnym obliczem" ("Clara facieque dixit"), obwieszczając jej radosną nowinę.

Kolejne strofy precyzują treść zwiastowania, prowadząc słuchacza przez kolejne etapy biblijnej opowieści: "En concipies, Maria" (Oto poczniesz, Maryjo), "Pariesque filium" (I porodzisz Syna), a na koniec "Vocabis eum Ihesum" (I nadasz Mu imię Jezus). Każde z tych ogłoszeń jest przeplatane wezwaniem do pielgrzymów: "audite, karissimi" (posłuchajcie, najdrożsi). To bezpośrednie zwrócenie się do wiernych podkreśla didaktyczny i wspólnotowy charakter utworu, który nie tylko opowiada historię, ale angażuje odbiorców w jej przeżywanie, czyniąc ich świadkami i uczestnikami tej świętej sceny.

W kontekście Llibre Vermell, pieśni takie jak Cuncti Simus Concanentes miały specyficzne zastosowanie. Anonimowy kompilator manuskryptu wyjaśniał, że pielgrzymi "kiedy czuwają w kościele Błogosławionej Maryi z Montserrat, chcą śpiewać i tańczyć, a także w ciągu dnia na placu, i tam nie powinni śpiewać niczego poza uczciwymi i pobożnymi pieśniami". Dodawał, że należy z nich korzystać "uczciwie i z umiarem, aby nie zakłócać tych, którzy trwają w modlitwach i pobożnych kontemplacjach". To wskazuje na to, że utwór, choć sakralny, miał również wymiar ludowej pobożności i wspólnotowej ekspresji, która harmonizowała z głęboką modlitwą.

Grupa Psalteria, znana z wykonywania muzyki dawnej, z pewnością podchodzi do tego utworu z pietyzmem, starając się oddać jego oryginalny charakter. Choć brakuje konkretnych wywiadów dotyczących ich interpretacji tej konkretnej pieśni, można przypuszczać, że ich wykonanie, bazując na nazwie zespołu, czerpie z autentycznego brzmienia instrumentów epoki. Psalterium, instrument strunowy szarpany, od którego grupa wzięła nazwę, z pewnością odgrywa kluczową rolę w tworzeniu eterycznej i kontemplacyjnej atmosfery. Inne instrumenty z epoki, często używane w wykonaniach utworów z Llibre Vermell, to dulcimer, flet bambusowy, bęben obręczowy, fidel, rebek, dudy czy lira korbowa, które wspólnie tworzą bogatą, a jednocześnie surową paletę dźwięków, idealnie oddającą ducha średniowiecza. Wykonanie Psalterii, wiernością historycznym źródłom i wrażliwością na duchowy wymiar tekstu, pozwala współczesnemu słuchaczowi doświadczyć tej XIV-wiecznej pieśni jako żywej modlitwy, ponadczasowego wołania o wspólną kontemplację tajemnicy Zwiastowania.