Interpretacja Hej Na Wzgórze - Jar

Piosenka "Hej Na Wzgórze" autorstwa zespołu Jar to głębokie zanurzenie w świat słowiańskich obrzędów i wierzeń, przenoszące słuchacza w mistyczną atmosferę Nocy Kupały. Utwór, choć wydany w 2007 roku na płycie "Mała Nocka", czerpie swe korzenie z prastarych pieśni ludowych i zapisów etnografów, rekonstruując dźwięk i ducha wczesnego średniowiecza.

Już pierwszy wers, "Hej na wzgórze, na to wzgórze, nocel mała, kopiel moja", natychmiast wyznacza scenerię – wzgórze, które w słowiańskiej symbolice często było miejscem sakralnym, punktem styku ze światem boskim. Refren "nocel mała, kopiel moja" jest kluczem do zrozumienia całego utworu. Jest to fraza mocno związana z Nocą Kupały, czyli nocą przesilenia letniego, najkrótszą w całym roku. "Nocel mała" odnosi się bezpośrednio do krótkiej nocy letniego przesilenia. Z kolei "kopiel moja" ma kilka interpretacji, z których najbardziej rozpowszechnione wiążą ją z rytualnymi kąpielami w rzekach lub innych akwenach, będącymi ważnym elementem kupalnych obrzędów oczyszczenia. Słowo "kopiel" może pochodzić od prasłowiańskiego "kǫpati", oznaczającego "kąpać się". Inne odczytania wskazują na znaczenie "małego ognia w nocy, który jest mój", podkreślając osobisty związek dziewcząt z obrzędowym ogniem, lub symbolikę oczyszczającego ognia. Cały refren działa niczym archaiczna mantra, wprowadzając w transowy, pradawny nastrój.

Kolejne linijki tekstu malują obraz pogańskiego święta. "Tam dziewczęta się schodziły, nocel mała, kopiel moja" – to nawiązanie do tradycyjnych spotkań młodych kobiet, które w Noc Kupały gromadziły się, by wspólnie świętować, wróżyć i celebrować płodność oraz nadejście lata. Noc Kupały była czasem swobodnych obyczajów i wróżb matrymonialnych. Następnie: "Sobie ogień nałożyły, nocel mała, kopiel moja". Ogniska były centralnym elementem tych obchodów – wielkie sobótkowe ognie miały moc oczyszczającą, odstraszającą złe moce, a także symbolizowały słońce, wzmacniając jego moc w tym szczególnym czasie.

Północ, moment największej magii, również zostaje zaznaczona: "Tam ich północ ciemna naszła, nocel mała, kopiel moja". Północ w najkrótszą noc roku była momentem kulminacyjnym, kiedy zacierają się granice między światami, a natura ujawnia swoje tajemnice. Ten czas sprzyjał rytuałom i magii. "Tam na górze ogień gore, nocel mała, kopiel moja" – powtórzenie obrazu płonącego ogniska podkreśla jego dominującą rolę i niezmienność w obrzędowym krajobrazie.

Szczególnie poetyckie są wersy o drzewach: "Na tej górze dwoje drzewa, nocel mała, kopiel moja. Dwoje drzewa, boże drzewa, nocel mała, kopiel moja". Drzewa, zwłaszcza te stare i majestatyczne, często były w kulturach pogańskich uważane za święte, łączące świat podziemny z niebiańskim, stanowiące oś kosmiczną. W kontekście Nocy Kupały, dwa "boże drzewa" mogą symbolizować męski i żeński pierwiastek, płodność, a także stałość i moc natury w obliczu przemijania. Wzmianka o drzewach bożych, jak podają źródła Oskara Kolberga, mogła nawiązywać do mitycznego obrazu pierwszego drzewa kosmicznego.

Ostateczne potwierdzenie kupalnego charakteru pieśni przynosi ostatni wers: "Bo dziś słońce święto miewa, nocel mała, kopiel moja". Jest to bezpośrednie odniesienie do letniego przesilenia, dnia, w którym Słońce, dawca życia i ciepła, osiąga swój zenit, a cała natura świętuje płodność i obfitość. Cały utwór jest więc hymn do natury, do jej cykliczności i do pradawnych obrzędów, które miały zapewnić dobrobyt i harmonię.

Zespół Jar, jak sam deklaruje, tworzy muzykę w oparciu o ludowe zapisy etnografów oraz słowiańskie podania, legendy i obrzędy. Inspiruje ich wczesne średniowiecze, a do wykonywania swoich utworów używają kopii instrumentów historycznych oraz pasterskich, nierzadko własnoręcznie wykonanych. "Hej Na Wzgórze" doskonale wpisuje się w tę filozofię, będąc nie tylko pieśnią, ale muzyczną rekonstrukcją dawnych wierzeń. Choć jest to piosenka stosunkowo nowa, wydana w 2007 roku, została wykonana w stylu średniowiecznym, co nadaje jej autentyczności i ponadczasowego charakteru. Zespół Jar poprzez swoje utwory, takie jak "Hej Na Wzgórze", wciąż pielęgnuje i ożywia bogate dziedzictwo kulturowe Słowian, przypominając o rytmach życia zgodnych z naturą i jej pradawnymi świętami.