Interpretacja Horst-Wessel-lied - Horst Wessel

„Horst-Wessel-Lied”, znany również od swoich początkowych słów jako „Die Fahne hoch” (pol. „Sztandar w górę”), był hymnem Partii Nazistowskiej (NSDAP) w latach 1930-1945. Od 1933 do 1945 roku naziści uczynili go również współhymnem Niemiec, obok pierwszej strofy „Deutschlandlied”. Po II wojnie światowej pieśń została zakazana w Niemczech i Austrii, chyba że w celach artystycznych lub edukacyjnych. Jej publiczne wykonywanie, w tym sama melodia, jest obecnie zakazane w Niemczech na mocy przepisów §86 i §86a Strafgesetzbuch (kodeksu karnego).

Tekst utworu został napisany w 1929 roku przez Horsta Wessela, SA-Sturmführera, czyli dowódcę bojówek Sturmabteilung (SA) w dzielnicy Friedrichshain w Berlinie. Horst Wessel, urodzony w 1907 roku, był synem pastora i członkiem NSDAP, który szybko awansował w szeregach partii dzięki swojej charyzmie i oddaniu. Był utalentowany muzycznie i tworzył piosenki dla SA, świadomie naśladując bojówki komunistyczne, aby prowokować je do walki i podnosić morale swoich ludzi.

Sama melodia „Horst-Wessel-Lied” nie była oryginalnym dziełem Horsta Wessela. Została zaczerpnięta z popularnej niemieckiej pieśni żołnierskiej z XIX wieku lub piosenki marynarki wojennej z czasów I wojny światowej, znanej jako „Königsberg-Lied”. Wessel zaadaptował tę melodię, a harmonizacja została dodana później. Początkowo krytycy kwestionowali autorstwo Wessela, ale po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku, krytyka stała się tematem tabu. W 1937 roku sąd niemiecki orzekł nawet, że Wessel napisał jedynie tekst, a nie melodię.

Tekst pieśni, pierwotnie zatytułowany „Die Fahne hoch”, został opublikowany anonimowo we wrześniu 1929 roku w nazistowskiej gazecie „Der Angriff”, której właścicielem i wydawcą był Joseph Goebbels. Goebbels, jako gauleiter Berlina, promował Wessela jako skutecznego agitatora i mówcę ulicznego. Pieśń szybko zyskała popularność wśród zwolenników NSDAP, stając się okrzykiem bojowym ruchu.

Tragiczna śmierć Horsta Wessela 23 lutego 1930 roku, w wyniku strzału oddanego przez członka Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), Albrechta Höhlera, została natychmiast wykorzystana przez propagandę nazistowską. Goebbels ogłosił Wessela męczennikiem ruchu, tworząc z niego centralną postać w nazistowskim kulcie męczeństwa. Jego pogrzeb był szeroko nagłośnionym wydarzeniem propagandowym, a „Pieśń Horsta Wessela” stała się oficjalnym hymnem partii. Po objęciu władzy przez Hitlera w 1933 roku, pieśń zyskała status współhymnu państwowego. W 1934 roku wprowadzono nawet przepis, który nakazywał wykonywanie hitlerowskiego pozdrowienia podczas śpiewania pierwszej i czwartej zwrotki.

Analizując tekst, widać wyraźne motywy nacjonalistyczne i ideologiczne, które miały na celu zjednoczenie zwolenników partii. Pierwsza zwrotka – „Die Fahne hoch die Reihen fest geschlossen S. A. marschiert, mit ruhig festem Schritt Kam'raden die Rotfront und Reaktion erschossen Marschier'n im Geist in unsern Reihen mit” – wzywa do podniesienia sztandaru i zaciśnięcia szeregów. SA maszeruje „spokojnym, pewnym krokiem”, a „towarzysze zabici przez Czerwony Front i reakcję maszerują w duchu w naszych szeregach”. Wessel, pisząc tekst, włączał do niego motywy typowe dla lewicowych pieśni bojowych, jak „ostatnie starcie”, co było typowe dla nazistów, którzy adaptowali elementy od swoich przeciwników. Wspomniani „Czerwony Front” (Rotfront) to bojówki Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), a „reakcja” odnosi się do sił sprzeciwiających się ruchowi nazistowskiemu, często konserwatywnych lub monarchistycznych. Piosenka miała za zadanie prowokować Rotfront do walki z nazistami.

Druga zwrotka – „Die Strasse frei den braunen Batallionen Die Strasse frei dem Sturmabteilungsmann Es schau'n auf's Hackenkreuz voll Hoffung schon Millionen Der Tag für Freiheit und für Brot bricht an” – ogłasza „wolną drogę dla brunatnych batalionów” i „ludzi z oddziałów szturmowych”. Miliony z nadzieją spoglądają na swastykę, oczekując „dnia wolności i chleba”. To wyraża obietnicę lepszej przyszłości pod rządami nazistów i symbolizuje nadzieję na rozwiązanie problemów gospodarczych i społecznych, które trapiły Niemcy w tamtym okresie.

Trzecia zwrotka – „Zum letzten Mal wird Sturmalarm geblasen Zum Kampfe steh'n wir alle schon bereit Bald flattern Hitlerfahnen über allen Straßen Die Knechtschaft dauert nur noch kurze Zeit” – mówi o „ostatnim alarmie szturmowym” i gotowości do walki. Flagi Hitlera mają wkrótce powiewać „nad wszystkimi ulicami”, a „niewola potrwa już tylko krótko”. To podkreśla zbliżające się zwycięstwo i koniec dotychczasowego porządku, zwiastując nadejście III Rzeszy.

Czwarta zwrotka jest powtórzeniem pierwszej, co miało na celu wzmocnienie przekazu i uczynienie go jeszcze bardziej zapadającym w pamięć. Podkreśla to ciągłość idei i „wieczne” trwanie towarzyszy.

Pieśń stała się symbolem ideologii nazistowskiej i odegrała kluczową rolę w jedzeniu zwolenników partii. Była tak popularna, że widzowie kin spontanicznie śpiewali ją. Propaganda nazistowska wyniosła śmierć Horsta Wessela do rangi quasi-religijnego poświęcenia, a śpiewanie pieśni miało zachęcać Niemców do naśladowania Wessela i gotowości do męczeńskiej śmierci za III Rzeszę.

Obecnie, ze względu na jej związek z reżimem nazistowskim i jego okrucieństwami, pieśń jest zakazana w wielu krajach. Jej dziedzictwo jest złożone, symbolizując zarówno siłę muzyki w inspirowaniu, jak i jej potencjał do wykorzystywania w szkodliwych ideologiach.